Διπολική διαταραχή

Η διπολική διαταραχή, ή όπως λεγόταν παλαιότερα μανιακή κατάθλιψη, είναι μια κατάσταση ψυχικής υγείας που προκαλεί ακραίες διακυμάνσεις της διάθεσης που περιλαμβάνουν συναισθηματικά υψηλά επίπεδα (μανία ή υπομανία) και χαμηλά επίπεδα (κατάθλιψη). Η διάθεση μετατοπίζεται από τη μανία ή την υπομανία (λιγότερο ακραία από τη μανία) ως την κατάθλιψη και την έλλειψη διάθεσης. Αυτές οι μεταβολές της διάθεσης μπορούν να επηρεάσουν τον ύπνο, την ενέργεια, τη δραστηριότητα, την κρίση, τη συμπεριφορά και την ικανότητα της καθαρής σκέψης. Τα επεισόδια μεταβολών της διάθεσης μπορεί να συμβούν σπάνια ή πολλές φορές το χρόνο. Ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι θα βιώσουν κάποια συναισθηματικά συμπτώματα μεταξύ των επεισοδίων, μερικοί μπορεί να μην βιώσουν κανένα. Παρόλο που η διπολική διαταραχή είναι μια δια βίου κατάσταση, μπορούμε να διαχειριστούμε τις διακυμάνσεις της διάθεσης και άλλα συμπτώματά ακολουθώντας κάποια θεραπεία. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η διπολική διαταραχή αντιμετωπίζεται με φάρμακα και ψυχολογική συμβουλευτική (ψυχοθεραπεία).

Συμπτώματα

Υπάρχουν διάφοροι τύποι διπολικών και σχετικών διαταραχών. Μπορεί να περιλαμβάνουν μανία ή υπομανία και κατάθλιψη. Τα συμπτώματα μπορεί να προκαλέσουν απρόβλεπτες μεταβολές στη διάθεση και τη συμπεριφορά, με αποτέλεσμα σημαντική δυσκολία στην καθημερινότητα.

·         Διπολική διαταραχή Ι. Περιλαμβάνει τουλάχιστον ένα μανιακό επεισόδιο που μπορεί να προηγείται ή να ακολουθείται από υπομανιακά ή μείζονα καταθλιπτικά επεισόδια. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η μανία μπορεί να προκαλέσει κάποια διάσπαση από την πραγματικότητα (ψύχωση).

·         Διαταραχή διπολικής ΙΙ. Περιλαμβάνει τουλάχιστον ένα σοβαρό καταθλιπτικό επεισόδιο και τουλάχιστον ένα υπομανιακό επεισόδιο, αλλά όχι κάποιο μανιακό επεισόδιο.

·         Κυκλοθυμική διαταραχή. Περιλαμβάνει πολλές περιόδους συμπτωμάτων υπομανίας και περιόδους καταθλιπτικών συμπτωμάτων (αν και λιγότερο σοβαρά από τις μείζονες καταθλίψεις).

·         Άλλοι τύποι. Αυτοί περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, διπολικές και σχετικές διαταραχές που προκαλούνται από ορισμένα φάρμακα ή αλκοόλ ή από ιατρική κατάσταση, όπως η νόσος του Cushing, η σκλήρυνση κατά πλάκας ή το εγκεφαλικό επεισόδιο.

Η διπολική διαταραχή ΙΙ δεν είναι ηπιότερη μορφή της διπολικής διαταραχής Ι, αλλά ξεχωριστή διάγνωση. Ενώ τα μανιακά επεισόδια της διπολικής διαταραχής Ι μπορεί να είναι σοβαρά και επικίνδυνα, τα άτομα με διπολική διαταραχή ΙΙ μπορεί να έχουν κατάθλιψη για μεγαλύτερες περιόδους, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει σημαντική δυσκολία.

Αν και η διπολική διαταραχή μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, συνήθως διαγιγνώσκεται στα εφηβικά χρόνια ή στις αρχές της δεκαετίας των 20. Τα συμπτώματα μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο και μπορεί να ποικίλουν με την πάροδο του χρόνου.

Μανία και υπομανία

Η μανία και η υπομανία είναι δύο ξεχωριστά είδη επεισοδίων, αλλά έχουν τα ίδια συμπτώματα. Η μανία είναι πιο σοβαρή από την υπομανία και προκαλεί πιο αξιοσημείωτα προβλήματα στην εργασία, την εκπαίδευση και τις κοινωνικές δραστηριότητες, καθώς και δυσκολίες στις σχέσεις. Η μανία μπορεί επίσης να προκαλέσει κάποια διάσπαση από την πραγματικότητα (ψύχωση) και να απαιτήσει νοσηλεία.

Και το μανιακό και το υπομανιακό επεισόδιο περιλαμβάνουν τρία ή περισσότερα από αυτά τα συμπτώματα:

·         Ασυνήθιστη αισιοδοξία

·         Αυξημένη δραστηριότητα, ενέργεια ή ανησυχία

·         Υπερβολική αίσθηση ευημερίας και αυτοπεποίθησης (ευφορία)

·         Μειωμένη ανάγκη ύπνου

·         Ασυνήθιστη ομιλία

·         Γρήγορες διαδοχικές σκέψεις

·         Υπερβολικά ευχάριστη διάθεση

·         Κακή λήψη αποφάσεων - για παράδειγμα χρήση ουσιών, επικίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά ή άχρηστες σπατάλες

Μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο

Ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο περιλαμβάνει συμπτώματα που είναι αρκετά σοβαρά για να προκαλέσει αξιοσημείωτες δυσκολίες στις καθημερινές δραστηριότητες, όπως η εργασία, το σχολείο, οι κοινωνικές δραστηριότητες ή οι σχέσεις. Ένα επεισόδιο περιλαμβάνει πέντε ή περισσότερα από αυτά τα συμπτώματα:

·         Κακή διάθεση, όπως αίσθημα θλίψης, κενού, απελπισία ή επιθυμία να κλάψουμε (σε παιδιά και εφήβους, η κατάθλιψη μπορεί να εμφανιστεί ως ευερεθιστότητα)

·         Χαρακτηρισμένη απώλεια ενδιαφέροντος ή αίσθημα ευχαρίστησης σε όλες - ή σχεδόν όλες - δραστηριότητες

·         Σημαντική απώλεια βάρους όταν δεν ακολουθούμε κάποια δίαιτα ή αύξηση βάρους - μείωση ή αύξηση της όρεξης

·         Αϋπνία ή υπερυπνία

·         Ανησυχία ή αργή συμπεριφορά

·         Κόπωση ή απώλεια ενέργειας

·         Συναισθήματα υπερβολικής ή ακατάλληλης ενοχής

·         Μειωμένη ικανότητα σκέψης ή συγκέντρωσης, ή αναποφασιστικότητα

·         Σκέψη, σχεδιασμός ή απόπειρα αυτοκτονίας

Αιτίες

Η ακριβής αιτία της διπολικής διαταραχής είναι άγνωστη, αλλά μπορεί να εμπλέκονται διάφοροι παράγοντες, όπως:

·         Βιολογικές διαφορές. Τα άτομα με διπολική διαταραχή εμφανίζονται να έχουν φυσικές αλλαγές στον εγκέφαλό τους. Η σημασία αυτών των αλλαγών εξακολουθεί να είναι αβέβαιη, αλλά μπορεί τελικά να βοηθήσει να εντοπίσουμε τα αίτια.

·         Γονίδια. Η διπολική διαταραχή είναι πιο συχνή σε άτομα που έχουν συγγενή πρώτου βαθμού, όπως ο αδελφός ή ο γονέας, με την πάθηση. Οι ερευνητές προσπαθούν να βρουν γονίδια που μπορεί να εμπλέκονται στην πρόκληση διπολικής διαταραχής.

Παράγοντες κινδύνου

Παράγοντες που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης διπολικής διαταραχής ή να λειτουργήσουν ως έναυσμα για το πρώτο επεισόδιο περιλαμβάνουν:

·         Την ύπαρξη συγγενή πρώτου βαθμού, όπως ο αδελφός ή ο γονέας, με διπολική διαταραχή

·         Περίοδοι υψηλού στρες, όπως ο θάνατος ενός αγαπημένου ή άλλο τραυματικό γεγονός

·         Χρήση ουσιών ή αλκοόλ

Διάγνωση

Παρά τις ακραίες εναλλαγές της διάθεσης, τα άτομα με διπολική διαταραχή συχνά δεν αναγνωρίζουν ότι η συναισθηματική τους αστάθεια διαταράσσει τη ζωή τους και τη ζωή των αγαπημένων τους και δε λαμβάνουν τη θεραπεία που χρειάζονται. Εάν έχετε συμπτώματα κατάθλιψης ή μανίας, επισκεφθείτε το γιατρό σας ή τον επαγγελματία ψυχικής υγείας. Η λήψη θεραπείας από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας με εμπειρία στη διπολική διαταραχή μπορεί να σας βοηθήσει να έχετε τα συμπτώματά σας υπό έλεγχο. Για να διαγνώσουμε τη διπολική διαταραχή, η αξιολόγηση μπορεί να περιλαμβάνει:

·         Οργανικές εξετάσεις. Ο γιατρός μπορεί να σας συστήσει οργανικές και εργαστηριακές εξετάσεις για να εντοπίσει τυχόν ιατρικά προβλήματα που μπορεί να προκαλέσουν τα συμπτώματά σας.

·         Ψυχιατρική αξιολόγηση. Θα χρειαστεί να μιλήσετε με κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας για τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τα πρότυπα συμπεριφοράς σας. Μπορεί επίσης να συμπληρώσετε μια ψυχολογική αυτοαξιολόγηση ή ένα ερωτηματολόγιο. Με την άδειά σας, τα μέλη της οικογένειας ή οι στενοί φίλοι σας μπορεί να παρέχουν στον ειδικό πληροφορίες σχετικά με τα συμπτώματά σας.

·         Διάγραμμα διάθεσης. Μπορεί να σας ζητηθεί να παρατηρείτε και να σημειώνετε καθημερινά τις διαθέσεις σας, τα πρότυπα ύπνου ή άλλους παράγοντες που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη διάγνωση και στην εύρεση της σωστής θεραπείας.

·         Κριτήρια για τη διπολική διαταραχή. Ο ειδικός ψυχικής υγείας μπορεί να συγκρίνει τα συμπτώματά σας με τα κριτήρια για διπολικές και σχετικές διαταραχές στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5), που δημοσιεύθηκε από την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία.

Πότε πρέπει να λάβετε βοήθεια έκτακτης ανάγκης

Οι αυτοκτονικές σκέψεις και συμπεριφορές είναι συχνές στα άτομα με διπολική διαταραχή. Εάν έχετε ιδέες να πληγώσετε τον εαυτό σας, καλέστε αμέσως κάποιον αριθμό έκτακτης ανάγκης, πηγαίνετε σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας ή εμπιστευθείτε έναν αξιόπιστο συγγενή ή φίλο σας.

Αν γνωρίζετε κάποιο άτομο που μπορεί να προβεί σε αυτοκτονία ή έχει κάνει απόπειρα αυτοκτονίας, βεβαιωθείτε ότι βρίσκεται κάποιος άλλος άνθρωπος με αυτό το άτομο. Καλέστε αμέσως κάποιον αριθμό έκτακτης ανάγκης. Ή, αν νομίζετε ότι μπορείτε να το κάνετε με ασφάλεια, μεταφέρετε το άτομο στο πλησιέστερο νοσοκομείο ή κλινική.

Θεραπεία

Η θεραπεία καθοδηγείται καλύτερα από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας που είναι ειδικευμένος στη θεραπεία διπολικών και σχετικών διαταραχών. Μπορεί επίσης να περιλαμβάνει κάποια ομάδα θεραπείας που περιλαμβάνει επίσης ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό και νοσηλευτές.

Η διπολική διαταραχή είναι μια δια βίου κατάσταση. Η θεραπεία απευθύνεται στη διαχείριση των συμπτωμάτων. Ανάλογα με τις ανάγκες, η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει:

·         Φάρμακα. Πιθανότατα θα χρειαστούν φάρμακα για την άμεση εξισορρόπηση της διάθεσης.

·         Συνεχιζόμενη θεραπεία. Η διπολική διαταραχή απαιτεί δια βίου θεραπεία με φάρμακα, ακόμη και σε περιόδους βελτίωσης. Οι άνθρωποι που παραλείπουν τη θεραπεία συντήρησης διατρέχουν υψηλό κίνδυνο εμφάνισης υποτροπής των συμπτωμάτων.

·         Θεραπεία για τη χρήση ουσιών. Αν συνυπάρχουν προβλήματα χρήσης αλκοόλ ή ουσιών, θα χρειαστεί επίσης ειδική θεραπεία απεξάρτησης. Διαφορετικά, μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστεί η διπολική διαταραχή.

·         Νοσηλεία σε νοσοκομείο. Εάν παρατηρηθεί επικίνδυνη, αυτοκτονική ή συμπεριφορά διάσπασης από την πραγματικότητα (ψυχωτική), ίσως χρειαστεί κάποια νοσηλεία. Η λήψη θεραπείας σε ένα νοσοκομείο μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση της ηρεμίας και της ασφάλειας και στη σταθεροποίηση της διάθεσης σε περίπτωση μανιακού ή μείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου.

Οι βασικές θεραπείες για τη διπολική διαταραχή περιλαμβάνουν φάρμακα και ψυχοθεραπεία για τον έλεγχο των συμπτωμάτων, καθώς και ομάδες εκπαίδευσης και υποστήριξης.