Ψυχοσωματικά συμπτώματα

Τα ψυχοσωματικά συμπτώματα περιλαμβάνουν τόσο το μυαλό όσο και το σώμα. Ορισμένες σωματικές ασθένειες πιστεύεται ότι είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς για να επιδεινωθούν από ψυχικούς παράγοντες όπως άγχος και στρες. Η τρέχουσα ψυχολογική κατάσταση μπορεί να επηρεάσει μία σωματική ασθένεια όπως και το αντίστροφο.

Ποιες ασθένειες είναι συνήθως ψυχοσωματικές;

Σε κάποιο βαθμό, οι περισσότερες ασθένειες είναι ψυχοσωματικές - που αφορούν τόσο το μυαλό όσο και το σώμα:

·         Υπάρχει μια ψυχική πτυχή σε κάθε οργανική ασθένεια. Το πώς αντιδρούμε στις ασθένειες και πώς αντιμετωπίζουμε τις ασθένειες ποικίλλει σημαντικά από άτομο σε άτομο. Για παράδειγμα, το εξάνθημα της ψωρίασης μπορεί να μην ενοχλεί ιδιαίτερα κάποιους ανθρώπους. Ωστόσο, άλλους μπορεί να τους κάνει να αισθάνονται άρρωστοι και περισσότερη θλίψη.

·         Μπορεί να υπάρχουν σωματικές επιδράσεις από την ψυχική ασθένεια. Για παράδειγμα, μερικές ψυχικές ασθένειες επηρεάζουν την όρεξη, τον ύπνο ή γενικά τη φροντίδα του εαυτού μας και αυτό μπορεί να προκαλέσει σωματικά προβλήματα.

Ωστόσο, ο όρος ψυχοσωματική διαταραχή χρησιμοποιείται κυρίως για να σημαίνει "μια σωματική ασθένεια που πιστεύεται ότι προκαλείται ή επιδεινώνεται από ψυχικούς παράγοντες".

Ορισμένες σωματικές ασθένειες πιστεύεται ότι είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς για να επιδεινωθούν από ψυχικούς παράγοντες όπως το άγχος, όπως για παράδειγμα: ψωρίαση, έκζεμα, έλκος στομάχου, υψηλή αρτηριακή πίεση και καρδιακές παθήσεις. Θεωρείται ότι το πραγματικό οργανικό μέρος της ασθένειας (η έκταση ενός εξανθήματος, το επίπεδο της αρτηριακής πίεσης κ.λπ.) μπορεί να επηρεαστεί από ψυχικούς παράγοντες. Αυτό βέβαια είναι δύσκολο να αποδειχθεί. 

Μερικοί άνθρωποι χρησιμοποιούν επίσης τον όρο ψυχοσωματική ασθένεια όταν οι ψυχικοί παράγοντες προκαλούν σωματικά συμπτώματα αλλά δεν υπάρχουν οργανικά αίτια. Για παράδειγμα, ένας πόνος στο στήθος μπορεί να προκληθεί από άγχος και να μην οφείλεται σε κάποια οργανική αιτία.

Πώς μπορεί ο νους να επηρεάσει τις σωματικές ασθένειες;

Είναι γνωστό ότι το μυαλό μπορεί να προκαλέσει σωματικά συμπτώματα. Για παράδειγμα, όταν φοβόμαστε ή αγχωνόμαστε, μπορούμε να αναπτύξουμε:

·         Ταχυκαρδίες

·         Αρρυθμίες

·         Ναυτία

·         Τρέμουλο

·         Εφίδρωση

·         Ξηροστομία

·         Πόνο στο στήθος

·         Πονοκεφάλους

·         Προβλήματα στο στομάχι και στο γαστρεντερικό σύστημα

·         Δυσκολία στην αναπνοή

·         Πόνους στην πλάτη

·         Μουδιάσματα κ.α.

Αυτά τα σωματικά συμπτώματα οφείλονται στην αυξημένη δραστηριότητα των νευρικών παλμών που αποστέλλονται από τον εγκέφαλο σε διάφορα μέρη του σώματος και στην απελευθέρωση της αδρεναλίνης στην κυκλοφορία του αίματος όταν είμαστε ανήσυχοι.

Ωστόσο, ο ακριβής τρόπος με τον οποίο το μυαλό μπορεί να προκαλέσει ορισμένα άλλα συμπτώματα δεν είναι σαφής. Επίσης, ο τρόπος με τον οποίο ο νους μπορεί να επηρεάσει τις πραγματικές οργανικές ασθένειες (εξανθήματα, αρτηριακή πίεση κ.λπ.) δεν είναι σαφής. Υπάρχουν βέβαια ορισμένες ενδείξεις ότι ο εγκέφαλος μπορεί να είναι σε θέση να επηρεάσει ορισμένα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, τα οποία εμπλέκονται σε διάφορες οργανικές ασθένειες.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΣΩΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ;

Σε μία μελέτη 1000 ασθενών που παρουσιάζουν κατά τη διάρκεια 3 ετών 14 συνήθη συμπτώματα (όπως πόνους στην καρδιά, κόπωση, ζαλάδες, πονοκεφάλους, οιδήματα, οσφυαλγία, δύσπνοια, αϋπνίες , κοιλιακό άλγος, μούδιασμα, βήχα και δυσκοιλιότητα) βρέθηκαν οργανικά αίτια μόνο σε ποσοστό 16%. Αυτό δεν σημαίνει ότι μόνο το 16% όλων αυτών των συμπτωμάτων είχε οργανική αιτία και το άλλο 84% είχε ψυχολογική αιτία, αλλά ότι το 84% των συμπτωμάτων δεν είχε γνωστή οργανική αιτία. Δεν γνωρίζουμε ακόμα τι προκαλεί τις ημικρανίες, για παράδειγμα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι οι ημικρανίες έχουν μόνο ψυχολογική αιτία.

Από την άλλη πλευρά, μια άλλη μελέτη πρότεινε ότι μέχρι και το 20% των ασθενών που απευθύνονται σε γιατρούς πρωτοβάθμιας φροντίδας αντιμετωπίζουν σωματικά συμπτώματα που έχουν καθαρά ψυχολογικά αίτια. 

 Σε ένα επίπεδο, φυσικά, ο εγκέφαλος και το σώμα συνδέονται στενά, ο εγκέφαλος στέλνει αναρίθμητα μηνύματα και οδηγίες στο σώμα κάθε δευτερόλεπτο, το σώμα τα λαμβάνει και στέλνει άλλα τόσα. Η ιδέα ότι μια συναισθηματική διαταραχή θα μπορούσε να μεταφραστεί σε ένα οργανικό σύμπτωμα δεν είναι πολύ περίεργη.

Και όμως συχνά μας είναι πολύ δύσκολο να αποδεχτούμε ότι τα συμπτώματα που έχουμε ή αυτά που νιώθουμε μπορεί στην πραγματικότητα να έχουν ψυχολογικά αίτια. Συχνά μας χρειάζονται αναμφισβήτητες αποδείξεις για να το αποδεχτούμε. Ακόμα και όταν ένας ασθενής δεχτεί ότι το σύμπτωμα του προκαλείται από κάποιο συναίσθημα - κάτι εξαιρετικά δύσκολο για να γίνει - το ψυχολογικό τραύμα που προκάλεσε το σύμπτωμα αποδεικνύεται συχνά τόσο δυσάρεστο ώστε τόσο ο ασθενής όσο και ο γιατρός μπορούν εύκολα να καταλάβουν γιατί το μυαλό του ασθενούς το μεταμόρφωσε πρώτα σε ένα σωματικό σύμπτωμα: ακόμη και ο ίδιος ο νους πίστευε ότι το συναισθηματικό τραύμα ήταν ευκολότερο να το χειριστεί με αυτόν τον τρόπο. Τα σωματικά συμπτώματα συχνά βελτιώνονται με ένα χάπι. Τα συναισθηματικά τραύματα χρειάζονται συχνά χρόνια για να θεραπευτούν – αν θεραπευτούν ποτέ. 

Παρ’ όλα αυτά δεν πρέπει να αποθαρρυνόμαστε. Μπορούμε να βιώσουμε όλοι ψυχοσωματικά συμπτώματα σε κάποιο βαθμό, αλλά όταν τα συμπτώματά αποδειχτούν ότι είναι ψυχοσωματικά και τα αποδεχτούμε, αυτή η αποδοχή γίνεται το πιο σημαντικό βήμα προς την επίλυσή τους. Η πραγματική δουλειά αρχίζει μόλις αρχίσουμε να ψάχνουμε στο σωστό μέρος. Η αντιμετώπιση των ψυχοσωματικών απαιτεί μόνο να φέρουμε στο τραπέζι το θάρρος.