ΕΠΙΓΕΝΕΤΙΚΗ: Η ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΓΟΝΩΝ ΜΑΣ

ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΟΙ ΠΡΟΓΟΝΟΙ ΜΑΣ ΔΕΝ ΜΑΣ ΕΧΟΥΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΕΙ ΟΤΙ ΚΟΥΒΑΛΑΜΕ

Πώς θα σας φαινόταν αν το σάκχαρο του αίματος, η παχυσαρκία, το άσθμα ή οι εφιάλτες από τους οποίους ξυπνάτε δεν είναι αποτέλεσμα της δικής σας εμπειρίας, αλλά είναι εκδηλώσεις κρυφών ή ανεπίσημων τραυμάτων κληροδοτημένων από τις προηγούμενες γενιές; Πώς θα σας φαινόταν εάν κάτι που συνέβη στους προ-παππούδες σας έχει διαμορφώσει το ποιος είστε εσείς σήμερα μέσα από ένα μείγμα εξωτερικών περιστάσεων και επιγονιδιακής έκφρασης;

Στην παλαιά δαρβινική κατανόηση της γενετικής κληρονομιάς, η εξέλιξη θεωρήθηκε ότι ήταν μια σταδιακή διαδικασία που έλαβε χώρα πολλούς αιώνες καθώς ένα είδος εξελίχθηκε για να προσαρμοστεί σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον. 

Η επιγενετική είναι η επιστήμη που επαναφέρει το πώς κατανοούμε τη βιολογία σε σχέση με την εξέλιξη, το περιβάλλον και τις συνθήκες. Πάρτε, για παράδειγμα, ταυτόσημα δίδυμα που έχουν τον ίδιο κώδικα DNA. Στην παιδική τους ηλικία φαίνονται ταυτόσημα, αλλά καθώς μεγαλώνουν και υπόκεινται σε διαφορετικές περιβαλλοντικές και συναισθηματικές συνθήκες, μπορεί να χάσουν την ομοιότητά τους και να αναπτύξουν διαφορετικά φυσικά χαρακτηριστικά και ιατρικές παθήσεις. Ας πούμε ότι αμφότερα τα δίδυμα άτομα φέρουν γενετική μετάλλαξη που προδιαθέτει ότι ένα άτομο μπορεί να πάθει καρκίνο του μαστού. Πώς εξηγούμε ότι μόνο ένα από τα δύο άτομα μπορεί να νοσήσει τελικά από την ασθένεια; Εάν το DNA ήταν απολύτως υπεύθυνο για τη διαμόρφωση ενός προσώπου, θα περίμενε κανείς ότι τα δίδυμα θα ήταν πανομοιότυπα με κάθε τρόπο, συμπεριλαμβανομένων των κληρονομικών ασθενειών που έχουν. Αυτό δεν συμβαίνει αναγκαστικά. Η επιγενετική εξηγεί τις αλλαγές στη γονιδιακή δραστηριότητα και την έκφραση που δεν εξαρτώνται από την αλληλουχία DNA μας.

Η επιγενετική είναι ένας τρόπος για να εξηγήσουμε τη σχέση μεταξύ φύσης και γαλουχίας, ή πώς το περιβάλλον μας μιλά και μας αλλάζει, μερικές φορές για πάντα. Η διαδικασία επιγενετικής, αλλάζει τις χημικές τροποποιήσεις που περιβάλλονται και συνδέονται με το γενετικό υλικό μας, το οποίο με τη σειρά του αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο τα γονίδια ενεργοποιούνται ή απενεργοποιούνται χωρίς να αλλοιώνουν τα ίδια τα γονίδια.

Σε μια επιδημιολογική μελέτη ορόσημο που διερεύνησε την επίδραση του λιμού στις έγκυες Ολλανδές γυναίκες από το Νοέμβριο του 1944 μέχρι την άνοιξη του 1945, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο υποσιτισμός των γυναικών επηρέασε τα βάρη των παιδιών που βρισκόταν στη μήτρα τους κατά τη διάρκεια αυτής της δύσκολης περιόδου. Τα παιδιά των μητέρων που είχαν υποσιτιστεί κατά το πρώτο τρίμηνο είχαν παιδιά με υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας τα επόμενα χρόνια. Το τραυματικό άγχος που βίωσαν εκείνες οι μητέρες στην Ολλανδία εκείνη την περίοδο μετέφερε με κάποιο τρόπο τα αποτελέσματα στα παιδιά, τα εγγόνια και ακόμη και τα δισέγγονα εκείνων των γυναικών.

Στο σχετικά νέο πεδίο της συμπεριφοριστικής επιγενετικής, μελέτες και έρευνες του Ολοκαυτώματος έχουν μελετήσει τις φυσιολογικές και ψυχολογικές επιπτώσεις της γενοκτονίας, της εθνοκάθαρσης και άλλων συντριπτικών συναισθηματικών εμπειριών όπως αυτές που προκύπτουν από φυσικές καταστροφές, βιασμούς, απώλεια παιδιού ή κακοποιήσεις. Τα ευρήματά τους έχουν τεκμηριώσει ότι το τραύμα μπορεί να επηρεάσει την έκφραση ή καταστολή ορισμένων γονιδίων, όχι μόνο για το άτομο που εμπλέκεται αλλά και για τις επόμενες γενιές.

Τι γίνεται με τις συνέπειες συναισθημάτων ντροπής, ενοχής, απελπισίας και οργής; Μπορούν αυτά να μεταφερθούν στους απογόνους; Τα στοιχεία δείχνουν καταφατικά. Η σιωπή, η απόκρυψη, η άρνηση, η αποσύνδεση είναι τρόποι με τους οποίους τα άτομα και οι οικογένειες αντιμετωπίζουν τις συντριπτικές εμπειρίες. Πολλοί ζουν αποκρύπτοντας το παρελθόν και δε μιλούν γι’ αυτό. Δυστυχώς, τα συναισθήματα δεν εξαφανίζονται από τις ψυχές μας. Ενώ η φρίκη μπορεί να κατασταλεί στο θύμα και ακόμη και στα παιδιά του, η τρίτη και τέταρτη γενιά συχνά αισθάνεται να "στοιχειώνεται" από κάτι που δεν μπορεί να κατονομάσει. Εφιάλτες, κατάθλιψη, άγχος και σωματικά προβλήματα είναι κάποιες φορές οι μεταφορές που αντιπροσωπεύουν το αρχικό τραύμα αναβιώνοντας την ιστορική ταλαιπωρία σε νέες μορφές.

Ωστόσο, είμαστε κάτι περισσότερο από τα φαντάσματα του παρελθόντος των προγονων μας, περισσότερο από το σύνθετο των μνημών που μας έχουν κληρονομήσει. Στο "Αναπτυσσόμενο Γονιδίωμα: Εισαγωγή στην Συμπεριφορική Επιγενετική", ο αναπτυξιακός γνωστικός νευροεπιστήμονας Ντέιβιντ Σ. Μουρ προειδοποιεί ενάντια στην προβολή της επιγενετικής ως «εμβρυϊκού προγραμματισμού». Γράφοντας για τις συνέπειες της κακοποίησης κάποιων γονέων στις επόμενες γενιές, βρίσκει πρόσφατη έρευνα όπου ενθαρρύνει αναφέροντας ότι οι επιγενετικές επιδράσεις είναι δυνητικά αναστρέψιμες είτε με παρεμβάσεις με συγκεκριμένα φάρμακα είτε με προγράμματα θεραπείας που παρέχουν άλλες εμπειρίες.

Τι θα μπορούσαν αυτές οι άλλες εμπειρίες να είναι; Σε απάντηση αυτού του ερωτήματος, ο αναλυτής θαυμαστής του Γιούνγκ James Hollis, στο βιβλίο του "Διαλύοντας τα φαντάσματα που διοικούν τις ζωές μας", αναρωτιέται στοχεύει να εμπνεύσει τη δημιουργικότητα . "Η διαφορά ανάμεσα σε εμάς και το άλογο μύλων είναι η ικανότητά μας για φαντασία", γράφει, υπενθυμίζοντας μας ότι οι νευρώσεις μας μας κρατούν κολλημένους στα παλιά πρότυπα.  Προτρέποντας να χρησιμοποιήσουμε τη φαντασία μας ως πύλη θεραπείας, ο Hollis μας οδηγεί πίσω στις αρχαίες τέχνες τελετουργίας και στα δημιουργικά μας πνεύματα που παραμένουν ζωντανά, ανεξάρτητα από το τι τρομερό μας έχει συμβεί. Αυτός μπορεί να είναι ο τρόπος, εκτός της θεραπείας και της φαρμακευτικής αγωγής, για να ξανασκεφτούμε και να θυμηθούμε ποιοι είμαστε πέρα ​​από τα τραύματά μας.