ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Οι άνθρωποι συχνά αναζητούν την έννοια της ελευθερίας, και πολύ συχνά την συγχέουν τον έλεγχο των πραγμάτων. Οι ψυχολόγοι ενισχύουν την ιδέα ότι ο έλεγχος είναι κάτι καλό. Η έρευνα σχετικά με τον έλεγχο δείχνει ότι τα άτομα με εσωτερική θέση ελέγχου (άνθρωποι που πιστεύουν ότι έχουν τον έλεγχο των ανταμοιβών που λαμβάνουν στη ζωή) είναι ψυχολογικά πιο υγιείς και πιο επιτυχείς από τους ανθρώπους με εξωτερική θέση ελέγχου (άνθρωποι που πιστεύουν ότι η μοίρα τους είναι στα χέρια εξωτερικών, ανεξέλεγκτων παραγόντων).

Ωστόσο, υπάρχει ένα μειονέκτημα όσον αφορά την προσπάθεια ελέγχου των άλλων ανθρώπων, επειδή οι άλλοι άνθρωποι δεν θέλουν να ελέγχονται από εμάς περισσότερο από ό, τι θέλουμε εμείς να ελεγχόμαστε από άλλους ανθρώπους. Στη θεραπεία, ακούμε συχνά ότι αν δεν μας αρέσει ο τρόπος με τον οποίο μας συμπεριφέρονται οι άλλοι, είναι καλύτερα να αλλάξουμε τα συναισθήματά μας για τη συμπεριφορά τους από το να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε τη συμπεριφορά τους. Ο λόγος είναι ότι οι συνήθειες συμπεριφοράς είναι δύσκολο να αλλάξουν, ακόμα και όταν ένα άτομο θέλει πραγματικά να αλλάξει τις δικές του συνήθειες. Αν οι άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους, είναι σχεδόν αδύνατο να την αλλάξουν.

Με βάση το έργο του Ernest Becker, ενός υπαρξιακού-ψυχαναλυτικού, πολιτιστικού ανθρωπολόγου, ο Redfield προτείνει ότι η προσπάθεια ελέγχου της συμπεριφοράς ενός άλλου ατόμου είναι ένας τύπος νεύρωσης, που βασίζεται στα συναισθήματα αδυναμίας της παιδικής ηλικίας. 

Οι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι προσπαθούν να ελέγξουν τους άλλους δεν υποδεικνύουν πάντα κάποια νεύρωση. Πολλοί από τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι προσπαθούν να ρυθμίσουν τη συμπεριφορά των υπολοίπων θεωρούνται απόλυτα φυσιολογικοί και καθόλου νευρωτικοί. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν κολακεία και κάνουν ωραία πράγματα για τους άλλους, αναμένοντας ότι θα τους επιστραφεί πίσω η καλή συμπεριφορά. Οι περισσότεροι από εμάς κατέχουν πρότυπα αυτού που θεωρούμε κατάλληλη συμπεριφορά και προσπαθούμε να αλλάξουμε ανθρώπους που δεν ακολουθούν αυτά τα πρότυπα. Οι άνθρωποι θα χρησιμοποιούν αρνητικές ετικέτες, όπως τεμπέληδες, ανόητοι και λάθος, στην προσπάθειά τους να πείσουν τους ανθρώπους να αλλάξουν συμπεριφορές που δεν τους αρέσουν. Συχνά ισχυρίζονται ότι προσπαθούν να αλλάξουν τους άλλους για το δικό τους καλό.

Ένα πραγματικά ελεύθερο πρόσωπο, σύμφωνα με τον Don Miguel Ruiz, δεν επηρεάζεται τόσο από τις νευρωτικές όσο και από τις φυσιολογικές προσπάθειες άλλων ανθρώπων να ρυθμίσουν τη συμπεριφορά του. Οι συμβουλές που μας δίνει για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι να κάνουμε την ακόλουθη συμφωνία με τον εαυτό μας: "Μην πάρετε τίποτα προσωπικά".

Όταν συμφωνούμε να μην πάρουμε τίποτα προσωπικά, θεωρούμε όλες τις προσπάθειες των άλλων να μας ελέγξουν ως προσωπικές τους απόψεις, όχι δικές μας. Όταν αφήνουμε να μας επηρεάσουν ή κρατάμε αποστάσεις από τις απειλές, την κριτική, την προσωπική αποδοκιμασία, ή ακόμα και τους επαίνους, ενεργούμε πάνω στην δική μας πραγματικότητα, όχι στη δική τους.

Θα ήθελα να προσθέσω ότι ένα πραγματικά ελεύθερο πρόσωπο δεν προσπαθεί να ελέγξει και άλλους. Προσπαθώντας να ελέγξουμε τους άλλους, ακόμη και οι άνθρωποι που στα μάτια μας έχουν κακή συμπεριφορά, είναι σαν να προσπαθούμε να κάνουμε το νερό να τρέξει σε ανηφόρα. Αν δεν μπορούμε να πείσουμε κάποιον να βρει τον καλύτερο εαυτό του, δεν χρειάζεται να χάνουμε πολύτιμο χρόνο προσπαθώντας, αυτό είναι κάτι που μας εμποδίζει να νιώσουμε την ελευθερία. Αν η ηρεμία και η ικανοποίησή μας κρίνεται από την προσπάθειά να ελέγξουμε τους άλλους, κάθε άλλο παρά ελεύθεροι είμαστε.

Πολλές φορές μας είναι πολύ δύσκολο να αποδεχτούμε ότι δε μπορούμε να έχουμε τον έλεγχο των πάντων. Είναι πολύ πιθανότερο να επιτύχουμε επιτυχία και ευτυχία και τελικά να νιώσουμε ελεύθεροι όταν ασχοληθούμε με τον έλεγχο του εαυτού μας, να αποκτήσουμε εσωτερική θέση ελέγχου δηλαδή και να πάρουμε στα χέρια μας τη ζωή μας χωρίς φόβους και πάθη. Είναι ακριβώς αυτό που γράφει το μνημείο του Νίκου Καζαντζάκη και θεωρώ ότι αποτελεί τον ιδανικότερο ορισμό του ελεύθερου ανθρώπου: «Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβάμαι τίποτα είμαι ελεύθερος».