Λέτε ψέματα;

Οι περισσότεροι άνθρωποι λένε ψέματα. Λενε ψέματα όταν λένε σε κάποιον ότι τα μαλλιά του φαίνονται υπέροχα. Όταν προσπαθoύν να αποφύγουν μια αρνητική αντίδραση από κάποιον. Όταν λένε ότι θα βρεθούν κάπου στις 3 μμ., αλλά εμφανίζονται στις 3:15 ή στις 3:30 και βρίσκουν το άτομο που συναντούν ενοχλημένο ή φοβούνται ότι έχει ενοχληθεί. Δεν πρόκειται για σοβαρά ψέματα, αλλά δεν παύουν να είναι ψέματα.

Υπάρχει μια σκηνή στην ταινία "Something's Gotta Give" που απλά και συνοπτικά καταγράφει μια πραγματικότητα για την αλήθεια. Αφού πιάνει τον άντρα που αγαπά με μια άλλη γυναίκα, η Diane Keaton τρέχει και ο Νίκολσον την κυνηγάει ντροπιασμένος. Όταν την σταματάει τελικά, της λέει, «ποτέ δε σου έλεγα ψέματα, πάντα σου έλεγα κάποια εκδοχή της αλήθειας». Εκείνη του απαντάει: «Η αλήθεια δεν έχει εκδοχές» Μπορεί να είναι περίπλοκο ή δύσκολο να κατανοηθεί, αλλά η αλήθεια είναι μία. Ωστόσο, οι περισσότεροι από εμάς έχουν πρόβλημα με την αλήθεια. Μπορεί να μην είμαστε ψεύτες, αλλά σίγουρα προσαρμόζουμε την αλήθεια για να αισθανθούμε πιο άνετα- για να μην διαταράξουμε τη ζωή μας και τις σχέσεις μας.

Στην έρευνά της, η Bella DePaulo, Ph.D. διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι ψεύδονται μια στις πέντε φορές στις καθημερινές αλληλεπιδράσεις τους. Η Pamela Meyer, συγγραφέας της Liespotting, ισχυρίζεται ότι λέμε ψέματα από 10-200 φορές την ημέρα. Είναι σημαντικό να εξετάσουμε: πόσο ειλικρινής είναι ο κόσμος που έχουμε δημιουργήσει γύρω μας; Πόσο συχνά λέμε ψέματα; Και, από την άλλη πλευρά, εκφοβίζουμε τους άλλους με τρόπους που θα μπορούσαν να τους κάνουν να αποκρύπτουν την αλήθεια;

Είναι σύνηθες για τους ανθρώπους να λένε μόνο κάποιο μέρος της αλήθειας που αισθάνονται ότι είναι αποδεκτό ή αυτό που νομίζουν ότι οι άνθρωποι θέλουν να ακούσουν και να μην αποκαλύπτουν την πλήρη αλήθεια. Μπορεί να παραλείπουν να πουν κάτι ή να λένε «μικρά λευκά ψέματα» που παρουσιάζουν μια πολύ διαφορετική εικόνα της πραγματικότητας. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι αυτά τα ψέματα πολλές φορές δε βλάπτουν απλά τις σχέσεις, αλλά μπορούν ακόμα και να τις καταστρέψουν. Ακόμα και τα ψέματα που λέγονται στο όνομα της προστασίας των άλλων μπορούν να μας κάνουν να νιώσουμε ενοχές, επειδή δεν αισθανόμαστε αυθεντικοί και ισχυροί όταν δεν είμαστε ειλικρινείς. Ακολουθούν ορισμένα παραδείγματα των πολλών τρόπων με τους οποίους λένε ψέματα οι άνθρωποι και πώς αυτά τα ψέματα πλήττουν όλους τους τομείς της ζωής:

Έλεγχος μιας ανταπόκρισης: Όταν μιλάτε σε έναν στενό φίλο για μια αλληλεπίδραση με έναν συνάδελφο ή έναν φίλο/ σύντροφο, λέτε μόνο από την πλευρά σας την ιστορία; Αφήνετε έξω μια μικρή αλλά σημαντική λεπτομέρεια για κάτι που έγινε; Αναδιατυπώνετε αλλιώς τα όχι τόσο επιθυμητά λόγια που είπατε εκείνη τη στιγμή; Σκεφτείτε πώς αυτές οι λεπτές αλλαγές μπορούν να επηρεάσουν την ανταπόκριση του φίλου σας. Μήπως λέτε τα πράγματα όπως ο φίλος σας θέλει να τα ακούσει ή απλά για να ελέγξετε την αντίδρασή του; Όταν ελέγχουμε μια αντίδραση αποκρύπτοντας την αλήθεια, δημιουργούμε μια εναλλακτική, συμφωνηθείσα πραγματικότητα μεταξύ του εαυτού μας και του άλλου ατόμου. Στη συνέχεια η ανταπόκριση που λαμβάνουμε μπορεί να βασίζεται σε μη επαρκείς ή πραγματικές πληροφορίες. Επιπλέον, αρνούμαστε στον εαυτό μας την ανταπόκριση που θα είχαμε αν παρουσιάζαμε την αληθινή εκδοχή των πραγμάτων.

Ψέματα από παράλειψη: Έχετε ποτέ παραπονεθεί σε κάποιον ότι δεν χάνετε βάρος χωρίς να αναφέρετε το Grande Fredoccino που πήρατε ως απογευματινό σνακ; Μερικές φορές παραλείπουμε να πούμε κάποια πράγματα για να μην προκαλέσουμε κάποια αντίδραση που δε θέλουμε σε κάποιο άτομο. Για παράδειγμα, εάν ο σύντροφός σας ρωτά τι κάνατε κατά τη διάρκεια της ημέρας, ίσως να μην αναφέρετε ότι είδατε ή μιλήσατε με κάποιον πρώην σύντροφο. Ίσως προσπαθήσετε να αποκρύψετε ότι σας φλερτάρει συνέχεια ένας συνάδελφος. Αυτά μπορεί να μην φαίνονται σαν πράξεις εξαπάτησης στα μάτια σάς, αλλά φανταστείτε πώς θα φαίνονταν στα μάτια του συντρόφου σας. Από την άλλη πλευρά, η δημιουργία ενός περιβάλλοντος όπου μπορούμε να μιλάμε άνετα λέγοντας τέτοια πράγματα θα μπορούσε να προωθήσει ένα αίσθημα αμοιβαίας εμπιστοσύνης και ειλικρινούς επικοινωνίας.

Οι υπερβολές: Οι ανασφάλειες των ανθρώπων για τον εαυτό τους μπορεί να τους οδηγήσουν να προσπαθήσουν να διατηρήσουν μια συγκεκριμένη εικόνα του εαυτού τους και μπορεί να βιώσουν την ανάγκη της αποδοχής από τους άλλους. Ωστόσο, όταν υπερεκτιμάμε ή δεν εκπροσωπούμε τον εαυτό μας με ειλικρίνεια μοιάζει επίσης με εξαπάτηση που βλάπτει περαιτέρω την αυτοεκτίμησή μας. Υπάρχει μια λεπτή γραμμή μεταξύ της προβολής των χαρακτηριστικών μας και της πλήρους διόγκωσης των ικανοτήτων μας. Στην εργασία, μπορεί να υποσχεθούμε ότι θα ολοκληρώσουμε μια εργασία που γνωρίζουμε ότι δεν θα μπορέσουμε να ολοκληρώσουμε εγκαίρως. Μπορεί να υπερβάλλουμε σε έναν προϊστάμενο όταν πρόκειται για την πρόοδό μας ή το επίπεδο δεξιοτήτων μας. Αυτό θα αποτελέσει πρόβλημα όταν κατά πάσα πιθανότητα οι πράξεις μας θα αποτύχουν να ταιριάξουν με τα λεγόμενά μας. Κατά καιρούς, μπορεί να λέμε ψέματα για να αντισταθμίσουμε τα αισθήματα ενοχής. Οι γονείς το κάνουν συχνά με τα παιδιά τους, όταν απουσιάσουν για παράδειγμα σε ένα παιχνίδι ποδοσφαίρου, υποσχόμενοι ότι θα εμφανιστούν σε όλα τα επόμενα παιχνίδια της υπόλοιπης σεζόν- μόνο για να τα απογοητεύσουν ξανά σύντομα. Είναι δύσκολο να κρύψουμε κάτι που δε θα μπορέσουμε να τηρήσουμε. Η υπερβολή μας κάνει αναξιόπιστους. Τα λόγια μας αρχίζουν να σημαίνουν πολύ λιγότερα όταν η πραγματικότητα δεν ταιριάζει με αυτά. 

Αυτοπροστασία: Πολύ συχνά, οι άνθρωποι συγκρατούνται από μια εσωτερική κριτική φωνή να μην εκφράσουν άμεσα αυτό που θέλουν ή νιώθουν απέναντι σε άλλους ανθρώπους. Μπορεί αυτή η κριτική φωνή να μας λέει να μην είμαστε πολύ ευάλωτοι. Μπορεί να υποβαθμίσουμε τα συναισθήματά μας ή να ενεργήσουμε με τρόπο που δε μας εκπροσωπεί επειδή δεν θέλουμε να αισθανθούμε ή να μοιάζουμε με ανόητους. Ωστόσο, υπερασπιζόμενος τον εαυτό μας με παραπλανήσεις ή ψευδείς απεικονίσεις για το ποιοι είμαστε, θα μας οδηγήσει μακριά από τους στόχους μας και πιθανόν να μας αποτρέψει από το να αποκτήσουμε αυτό που θέλουμε στη ζωή.

Κουτσομπολιό: Το κουτσομπολιό είναι μια επιδημία. Υπάρχει σε κάθε σπίτι, γραφείο και καφενείο. Το μεγαλύτερο πρόβλημα με το να μιλάμε για κάποιον πίσω από την πλάτη του είναι ότι ίσως να μη λέμε τα ίδια πράγματα ή με τον ίδιο τρόπο όταν είμαστε πρόσωπο με πρόσωπο με αυτό το άτομο. Είναι προφανές πώς αυτό μπορεί να είναι επιβλαβές για τις σχέσεις μας. Ένας αληθινός φίλος ή αγαπημένος πρέπει να είναι κάποιος με τον οποίο μπορούμε να μιλήσουμε ανοιχτά, με κάποιον στον οποίο μπορούμε να μοιραστούμε πράγματα. Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι το κουτσομπολιό γεννά τον κυνισμό και καταστρέφει την αλληλεγγύη και την ενσυναίσθηση. Είναι ένας δυσάρεστος τρόπος έμμεσης αντιμετώπισης πραγματικών παρατηρήσεων ή ανταγωνιστικών συναισθημάτων. Όταν προτιμάμε την άμεση επικοινωνία, γινόμαστε πιο γνήσιοι, αυθεντικοί, ανθρώπινοι και ειλικρινείς, για να μην αναφέρουμε το ελκυστικό πρόσωπο που βγάζουμε προς τα έξω.

Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι χρειάζονται τα ψέματα για να επιβιώσουν στις σχέσεις τους. Κάποιοι μπορεί με αυτό τον τρόπο να λένε ψέματα ακόμα και στον ίδιο τους τον εαυτό, προκειμένου να μην έρθουν στη δύσκολη θέση να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα και τον κόσμο.  Η διαστρέβλωση όμως της πραγματικότητας πέρα από το ότι δημιουργεί πρόβλημα στην επαφή με τον εαυτό μας και με τους άλλους ανθρώπους, είναι κάτι που όχι απλά δε θα μας βοηθήσει να νιώσουμε καλύτερα, αλλά θα μας δημιουργήσει άσχημα συναισθήματα όπως άγχος, ενοχές, στεναχώρια κ.α. 

Σίγουρα υπάρχουν και τα μικρά ψεματάκια ή παραλείψεις της αλήθειας που δε βλάπτουν, αντίθετα λέγονται για «καλό σκοπό», όπως π.χ. το να πούμε σε κάποιο φίλο μας ότι φαίνεται όμορφος σήμερα ή για να τον κάνουμε να νιώσει καλύτερα, όμως θα πρέπει να είμαστε σε θέση να κρίνουμε τις πραγματικές συνέπειες αυτών που λέμε ή δε λέμε και κατά πόσο πραγματικά θα «βοηθήσουν». Σε κάθε περίπτωση η ειλικρίνεια είναι κάτι που εκτιμάται (ή τουλάχιστον θα έπρεπε να εκτιμάται) και ωφελεί τον εαυτό μας και τις σχέσεις μας πολύ περισσότερο.

Τι μπορούμε να κάνουμε όμως για να είμαστε πιο ειλικρινείς; Μπορούμε να ξεκινήσουμε με το να είμαστε πρώτα απ’ όλα ειλικρινείς με τον εαυτό μας, για να μπορούμε να είμαστε και με τους άλλους ανθρώπους.