ΑΠΟΦΕΥΚΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

Η αποφευκτική διαταραχή της προσωπικότητας είναι μια διαταραχή που χαρακτηρίζεται από μία διαρκή ακραία κοινωνική αναστολή, αισθήματα ανεπάρκειας και κατωτερότητας, εξαιρετική ευαισθησία στην αρνητική αξιολόγηση και αποφυγή κοινωνικής αλληλεπίδρασης παρά την έντονη επιθυμία για αυτήν. Τα άτομα με τη διαταραχή τείνουν να περιγράφουν τον εαυτό τους ως ανήσυχα, μοναχικά, ανεπιθύμητα και απομονωμένα από τους άλλους. Θεωρούν ότι είναι κοινωνικά ανάρμοστα ή διαφορετικά και αποφεύγουν την κοινωνική αλληλεπίδραση από φόβο μήπως γελοιοποιηθούν, ταπεινωθούν ή απορριφθούν. Όπως υποδηλώνει το όνομα, ο κύριος μηχανισμός αντιμετώπισης αυτών είναι η αποφυγή φοβισμένων ερεθισμάτων. Η συμπεριφορά ξεκινά συνήθως από την πρώιμη ενηλικίωση και συμβαίνει σε διάφορες καταστάσεις. Τα άτομα με αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας μπορεί να αποφύγουν τις εργασιακές δραστηριότητες ή να μην αναζητήσουν εργασία λόγω φόβων κριτικής ή απόρριψης. Μπορεί επίσης να αποφύγουν να εμπλακούν σε κοινωνικές καταστάσεις λόγω χαμηλής αυτοεκτίμησης και αίσθησης ανεπάρκειας. Επιπλέον, μπορεί να αποφύγουν την επαφή με άλλους ανθρώπους και να σχηματίσουν σχέσεις με άλλους μόνο αν πιστεύουν ότι δεν θα απορριφθούν. Η απογοήτευση και η απόρριψη είναι τόσο οδυνηρά για τα άτομα αυτά που θα επιλέξουν τη μοναξιά και όχι τον κίνδυνο που συνεπάγεται το να προσπαθήσουν να συνδεθούν με άλλους. Περίπου το 2% του πληθυσμού εμφανίζει αυτή τη διαταραχή.

Συμπτώματα

Μερικά κοινά συμπτώματα όσων εκδηλώνουν την αποφευκτική διαταραχή της προσωπικότητας είναι:

·         Πληγώνονται εύκολα από την κριτική ή την απόρριψη

·         Δεν έχουν στενούς φίλους

·         Αποφυγή εμπλοκής σε σχέσεις με ανθρώπους

·         Αποφυγή δραστηριοτήτων ή επαγγελμάτων που αφορούν την επαφή με άλλους

·         Ντροπή στις κοινωνικές καταστάσεις από φόβο μήπως κάνουν κάτι λάθος

·         Υπερβολική ανησυχία μπροστά στις πιθανές δυσκολίες

·         Υπερβολική συγκράτηση στις στενές σχέσεις

·         Νιώθουν κοινωνικά ανάρμοστοι ή κατώτεροι μπροστά σε άλλους ανθρώπους

·         Δεν επιθυμούν να αναλάβουν κινδύνους ή να δοκιμάσουν νέα πράγματα επειδή νιώθουν δυσφορία

Αιτίες

Οι αιτίες της αποφευκτικής διαταραχής προσωπικότητας δεν είναι σαφώς καθορισμένες και μπορεί να επηρεαστούν από ένα συνδυασμό κοινωνικών, γενετικών και ψυχολογικών παραγόντων. Η  διαταραχή αυτή της προσωπικότητας συνήθως παρατηρείται αρχικά στην πρώιμη ενηλικίωση με συστολή, απομόνωση και αποφυγή νέων καταστάσεων και ερεθισμάτων. Οι περισσότεροι άνθρωποι που είναι ντροπαλοί στα παιδικά τους χρόνια τείνουν να ξεφύγουν αργότερα από αυτή τη συμπεριφορά, αλλά εκείνοι που αναπτύσσουν αποφευκτική διαταραχή της προσωπικότητας γίνονται όλο και πιο δειλοί καθώς εισέρχονται στην εφηβεία και την ενηλικίωση.  Σημαντικοί παράγοντες για αυτή τη διαταραχή είναι η συναισθηματική παραμέληση από την παιδική ηλικία (ιδίως την απόρριψη ενός παιδιού από έναν ή και τους δύο γονείς) και η απόρριψη των συνομηλίκων, κάτι που προκαλεί αυξημένους κινδύνους για την ανάπτυξή του. Διάφορες διαταραχές άγχους στην παιδική ηλικία και στην εφηβεία έχουν συσχετιστεί με μια ιδιοσυγκρασία που χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στη συμπεριφορά, συμπεριλαμβανομένων των χαρακτηριστικών του να είναι ντροπαλοί, φοβισμένοι και να απομακρύνονται σε νέες καταστάσεις. Αυτά τα κληρονομικά χαρακτηριστικά μπορούν να δώσουν σε ένα άτομο γενετική προδιάθεση για την αποφευκτική διαταραχή της προσωπικότητας. Αν και ορισμένοι επιστήμονες ισχυρίζονται ότι τα ακριβή αίτια για τη διαταραχή είναι άγνωστα, άλλοι διαπίστωσαν ότι οι γονείς των παιδιών με αποφευκτική διαταραχή φαινόταν να έχουν δυσκολία με τα δικά τους αρνητικά συναισθήματα.

Θεραπείες

Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα συχνά μειώνουν την ευαισθησία στην απόρριψη. Ένας συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής και θεραπείας μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικός.

 Η ψυχοθεραπεία, ιδιαίτερα οι γνωσιακές/ συμπεριφορικές προσεγγίσεις, μπορεί να είναι αποτελεσματική. Ένα βασικό ζήτημα για το θεραπευτή είναι να κερδίσει και διατηρήσει την εμπιστοσύνη του ασθενούς, αφού οι άνθρωποι με αποφευκτική διαταραχή της προσωπικότητας συχνά αρχίζουν να αποφεύγουν τις συνεδρίες αν έχουν δυσπιστία απέναντι στον θεραπευτή ή από το φόβο της απόρριψης. Ο πρωταρχικός σκοπός της ατομικής και της ομαδικής θεραπείας είναι για άτομα με αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας να αρχίσουν να αμφισβητούν τις υπερβολικές αρνητικές πεποιθήσεις τους για τον εαυτό τους. Τα άτομα με αυτήν την διαταραχή με τη θεραπεία μπορεί να αποκτήσουν ή να βελτιώσουν την ικανότητα να σχετίζονται με τους άλλους. Χωρίς θεραπεία μπορεί να ζήσουν μια ζωή σχεδόν ή απόλυτης απομόνωσης. Μπορεί ακόμα να αναπτύξουν και άλλες ψυχιατρικές διαταραχές, όπως η κατάχρηση ουσιών ή μια διαταραχή της διάθεσης όπως η κατάθλιψη. Είναι σημαντικό να απευθυνθούν λοιπόν σε κάποιο ειδικό ψυχικής υγείας, εάν η ντροπή ή ο φόβος απόρριψης συντρίβουν την ικανότητά τους να λειτουργούν στη ζωή και να σχηματίζουν σχέσεις.

ΠΗΓΕΣ

·         American Psychiatric Association, Diagnostic and Statistical Manual, Fifth Edition 

·         National Institutes of Health

·         National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism

·         National Library of Medicine