Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας

Η ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας είναι μια διαταραχή της προσωπικότητας στην οποία υπάρχει μακροχρόνιο πρότυπο μη φυσιολογικής συμπεριφοράς που χαρακτηρίζεται από υπερβολικά υψηλή αυτοεικόνα, υπερβολική ανάγκη για θαυμασμό και έλλειψη κατανόησης των συναισθημάτων των άλλων. Οι άνθρωποι που επηρεάζονται από αυτό συχνά ξοδεύουν πολύ χρόνο σκέψης για την επίτευξη δύναμης ή επιτυχίας, ή για την εμφάνισή τους. Εκμεταλλεύονται συχνά τους ανθρώπους γύρω τους.

Η χρήση του όρου «ναρκισσισμός» για να περιγράψει την υπερβολική ματαιοδοξία και τον εγωκεντρικό χαρακτήρα προηγήθηκε πολλά χρόνια πριν από τη σύγχρονη ιατρική ταξινόμηση της διαταραχής της ναρκισσιστικής προσωπικότητας. Ο όρος πήρε το όνομά του από τον Νάρκισσο, έναν μυθολογικό Έλληνα νεαρό που ερωτεύτηκε τη δική του αντανάκλαση σε μια λίμνη. Αρχικά δεν συνειδητοποίησε ότι ήταν η δική του αντανάκλαση, αλλά όταν το έκανε, πέθανε από τη θλίψη.

Ο όρος "δομή ναρκισσιστικής προσωπικότητας" εισήχθη από τον Kernberg το 1967 και η "διαταραχή της ναρκισσιστικής προσωπικότητας" προτάθηκε αρχικά από τον Heinz Kohut το 1968.

Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της Ναρκισσιστικής Διαταραχής Προσωπικότητας είναι η αίσθηση μεγαλοπρέπειας, η έλλειψη συμπάθειας για τους άλλους ανθρώπους και η ανάγκη για θαυμασμό. Τα άτομα με αυτή την πάθηση συχνά περιγράφονται ως αλαζονικά, εγωκεντρικά, χειραγωγικά και απαιτητικά. Τα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας πιστεύουν ότι είναι ανώτερα ή ειδικά και συχνά προσπαθούν να συσχετιστούν με άλλους ανθρώπους που πιστεύουν ότι είναι μοναδικοί ή προικισμένοι με κάποιο τρόπο. Αυτή η σχέση ενισχύει την αυτοεκτίμησή τους, η οποία είναι συνήθως αρκετά εύθραυστη σε ένα βαθύτερο επίπεδο. Τα άτομα με Ναρκισσιστική Διαταραχή αναζητούν υπερβολικό θαυμασμό και προσοχή, έχουν δυσκολία να αποδεχτούν την κριτική ή την ήττα.

Συμπτώματα

Το DSM-5 υποδεικνύει ότι τα άτομα με Ναρκισσιστική Διαταραχή συνήθως εμφανίζουν μερικά ή όλα από τα ακόλουθα συμπτώματα:

1.     Μεγάλες προσδοκίες από τους άλλους ανθρώπους

2.     Εμμονή στις φαντασιώσεις εξουσίας, επιτυχίας, υψηλής νοημοσύνης, ελκυστικότητας κλπ.

3.     Αυτοπεποίθηση ότι είναι μοναδικά, ανώτερα και ότι σχετίζονται με άτομα υψηλού επιπέδου

4.     Χρειάζονται συνεχή θαυμασμό από τους άλλους

5.     Αίσθηση του δικαιώματος για ειδική μεταχείριση και υπακοή από τους άλλους

6.     Εκμεταλλεύονται τους άλλους για να επιτύχουν προσωπικό κέρδος

7.     Αδιαφορία για να συνειδητοποιήσουν τα συναισθήματα, τις επιθυμίες και τις ανάγκες τωνάλλων ανθρώπων

8.     Έντονη ζήλια για άλλους, και πεποίθηση ότι και οι άλλοι τους ζηλεύουν εξίσου

9.     Πομπώδη και αλαζονική συμπεριφορά

Η ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας αναπτύσσεται συνήθως κατά την εφηβεία ή κατά την πρώιμη ενηλικίωση. Δεν είναι ασυνήθιστο τα παιδιά και οι έφηβοι να εμφανίζουν κάποια χαρακτηριστικά παρόμοια με αυτά της Ναρκισσιστικής Διαταραχής, αλλά τέτοια περιστατικά είναι συνήθως παροδικά και δεν πληρούν τα κριτήρια διάγνωσης. Τα αληθινά συμπτώματα είναι διαδεδομένα, εμφανή σε ποικίλες καταστάσεις, και άκαμπτα, παραμένοντας συνεπή με την πάροδο του χρόνου. Τα συμπτώματα πρέπει να είναι αρκετά συγκεκριμένα σε βαθμό που να επηρεάζουν σημαντικά τις ικανότητες του ατόμου να αναπτύξει ουσιαστικές ανθρώπινες σχέσεις, να βλάπτουν τη λειτουργικότητά του, είτε στην εργασία είτε στην εκπαίδευση ή σε σημαντικά κοινωνικά περιβάλλοντα. Το DSM-5 αναφέρει ότι τα χαρακτηριστικά που εκδηλώνονται από το άτομο πρέπει να διαφέρουν ουσιαστικά από τα πολιτιστικά πρότυπα, προκειμένου να χαρακτηριστούν ως συμπτώματα Ναρκισσιστικής Διαταραχής.

Αιτίες

Οι αιτίες της διαταραχής της ναρκισσιστικής προσωπικότητας δεν είναι ακόμα καλά κατανοητές. Οι γενετικοί και βιολογικοί παράγοντες καθώς και το περιβάλλον και οι εμπειρίες πρώιμης ζωής θεωρούνται ότι παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη αυτής της κατάστασης. Η κληρονομικότητα σε συνδυασμό με περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς παραγοντες, όπως μία υπερευαίσθητη ιδιοσυγκρασία, Υπερβολικός έπαινος για καλές συμπεριφορές ή υπερβολική κριτική για κακές συμπεριφορές στην παιδική ηλικία, Σοβαρή συναισθηματική κακοποίηση στην παιδική ηλικία, απρόβλεπτη ή αναξιόπιστη φροντίδα από τους γονείς κ.α. παίζουν σημαντικό ρόλο στην εκδήλωση της διαταραχής.

Θεραπείες

Η θεραπεία για τη ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας μπορεί να αποτελεί πρόκληση επειδή οι άνθρωποι με αυτήν τη διαταραχή έχουν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους γεγονός που δυσκολεύει στο να αναγνωρίσουν κάποιο πρόβλημα ή δυσλειτουργία σε αυτόν. Η ατομική και ομαδική ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι χρήσιμη στο να βοηθήσει τους ανθρώπους με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας να σχετίζονται με τους άλλους με πιο υγιή τρόπο και να αναπτύξουν μεγαλύτερη ενσυναίσθηση. 

Οι στρατηγικές αλλαγής μοτίβου που εκτελούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα χρησιμοποιούνται για την αύξηση της ικανότητας των ατόμων με Ναρκισσιστική Διαταραχή να σχετίζονται με άλλους ανθρώπους με πιο υγιή τρόπο. Για να τροποποιήσουμε το σχήμα της αίσθησης του δικαιώματος και του εγωκεντρισμού, η στρατηγική είναι να τους βοηθήσουμε να προσδιορίσουν πώς να αξιοποιήσουν τα μοναδικά τους ταλέντα και να βοηθήσουν τους άλλους.  Ένας άλλος τύπος θεραπείας θα ήταν η αλλαγή ιδιοσυγκρασίας. Η ψυχαναλυτική θεραπεία μπορεί να είναι αποτελεσματική στη θεραπεία της Ναρκισσιστικής Διαταραχής, αλλά οι θεραπευτές πρέπει να αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά του ασθενούς και να δίνουν προσοχή στην ταχεία καταστολή των ναρκισσιστικών αμυντικών. Ο θυμός, η οργή, η παρορμητικότητα και η ανυπομονησία μπορούν να είναι διαχειρίσιμα στοιχεία με την κατάλληλη κατάρτιση δεξιοτήτων. Η θεραπεία μπορεί όμως να μην είναι αποτελεσματική, επειδή οι ασθενείς μπορεί να έχουν πολύ ισχυρές άμυνες.

Δεν ενδείκνυνται φάρμακα για τη θεραπεία της Ναρκισσιστικής Διαταραχής, αλλά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία συνηθισμένων διανοητικών καταστάσεων ή συμπτωμάτων που μπορεί να σχετίζονται με αυτό, όπως η κατάθλιψη το, άγχος και η παρορμητικότητα εάν υπάρχουν.

ΠΗΓΕΣ:

·         American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition, Revised.

·         Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition

·         Center for Substance Abuse Treatment. Assessment and Treatment of Patients with Coexisting Mental Illness and Alcohol and Other Drug Abuse. Treatment Improvement Protocol (TIP) Series, No.9.

·         National Institutes of Health - National Library of Medicine

·         Caligor, E., Levy, K. N., & Yeomans, F. E. (2015). Narcissistic personality disorder: diagnostic and clinical challenges. American Journal of Psychiatry, 172(5), 415-422.