ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

Οι διαταραχές της προσωπικότητας είναι μια κατηγορία ψυχικών διαταραχών που χαρακτηρίζονται από διαρκή μη κατάλληλα πρότυπα συμπεριφοράς, γνώσης και εσωτερικής εμπειρίας, που παρουσιάζονται σε πολλά πλαίσια και αποκλίνουν σημαντικά από εκείνα που γίνονται αποδεκτά από την κουλτούρα του ατόμου. Αυτά τα πρότυπα αναπτύσσονται νωρίς, είναι άκαμπτα και συνδέονται με σημαντική δυσφορία.

Η προσωπικότητα , όπως ορίζεται ψυχολογικά, είναι το σύνολο των διαρκών συμπεριφορικών και ψυχικών χαρακτηριστικών που διακρίνουν τους ανθρώπους. Ως εκ τούτου, οι διαταραχές της προσωπικότητας καθορίζονται από εμπειρίες και συμπεριφορές που διαφέρουν από τα κοινωνικά πρότυπα και τις προσδοκίες. Εκείνοι που διαγιγνώσκονται με μια διαταραχή της προσωπικότητας μπορεί να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στη γνωστική, συναισθηματική, διαπροσωπική λειτουργία ή τον έλεγχο των παρορμήσεων. Γενικά, οι διαταραχές της προσωπικότητας διαγιγνώσκονται στο 40-60% των ψυχιατρικών ασθενών, γεγονός που τις καθιστά τις συχνότερες ψυχιατρικές διαγνώσεις.

Οι διαταραχές της προσωπικότητας χαρακτηρίζονται από συμπεριφορές που συχνά συνδέονται με σημαντική προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική δυσφορία. Οι διαταραχές της προσωπικότητας είναι επίσης διαδεδομένες σε πολλές καταστάσεις σε μεγάλο βαθμό εξαιτίας του γεγονότος ότι μια τέτοια συμπεριφορά μπορεί να είναι μέρος της προσωπικότητας του ατόμου και επομένως θεωρείται ότι είναι κατάλληλη από αυτό το άτομο. Αυτή η συμπεριφορά μπορεί να οδηγήσει σε προσωπικά προβλήματα που προκαλούν έντονο άγχος, αγωνία ή κατάθλιψη. Αυτά τα πρότυπα συμπεριφοράς αναγνωρίζονται συνήθως στην εφηβεία, την αρχή της ενηλικίωσης ή μερικές φορές ακόμη και από την παιδική ηλικία και έχουν συχνά διαδεδομένο αρνητικό αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής .

Πολλά ζητήματα συμβαίνουν με την ταξινόμηση μιας διαταραχής προσωπικότητας. Επειδή η θεωρία και η διάγνωση των διαταραχών προσωπικότητας συμβαίνουν μέσα σε ένα συγκεκριμένο πολιτισμικό περιβάλλον η ισχύς τους αμφισβητείται από ορισμένους ειδικούς βάσει της αναπόφευκτης υποκειμενικότητας. Υποστηρίζεται ότι η θεωρία και η διάγνωση των διαταραχών της προσωπικότητας βασίζονται αποκλειστικά σε κοινωνικούς ή ακόμα και κοινωνικοπολιτικούς και οικονομικούς προβληματισμούς.

Ταξινόμηση

Στο DSM-5 , οποιαδήποτε διάγνωση διαταραχής προσωπικότητας πρέπει να πληροί τα ακόλουθα κριτήρια:

·         Ένα διαρκές πρότυπο εσωτερικής εμπειρίας και συμπεριφοράς που αποκλίνει αισθητά από τις προσδοκίες της κουλτούρας του ατόμου. Αυτό το μοτίβο εκδηλώνεται σε δύο (ή περισσότερες) από τις ακόλουθες περιοχές:

1.   Γνώση (δηλαδή τρόποι αντίληψης και ερμηνείας του εαυτού, των άλλων ανθρώπων και των γεγονότων).

2.   Ευαισθησία (δηλαδή εύρος, ένταση, αστάθεια και καταλληλότητα της συναισθηματικής αντίδρασης).

3.   Διαπροσωπική λειτουργία.

4.   Έλεγχος παρορμήσεων.

·         Το διαρκές πρότυπο είναι άκαμπτο και διαδεδομένο σε ένα ευρύ φάσμα προσωπικών και κοινωνικών καταστάσεων.

·         Το διαρκές πρότυπο οδηγεί σε κλινικά σημαντική δυσφορία ή βλάβη σε κοινωνικούς, επαγγελματικούς ή άλλους σημαντικούς τομείς λειτουργίας.

·         Το πρότυπο είναι σταθερό και μακράς διάρκειας και η εμφάνισή του μπορεί να ανιχνευθεί τουλάχιστον μέχρι την εφηβεία ή την πρώιμη ενηλικίωση.

·         Το διαρκές πρότυπο δεν εξηγείται καλύτερα ως εκδήλωση ή συνέπεια κάποιας άλλης ψυχικής διαταραχής.

·         Το διαρκές πρότυπο δεν οφείλεται στις φυσιολογικές επιδράσεις μιας ουσίας (π.χ. κατάχρηση κάποιου φαρμάκου) ή σε κάποια άλλη ιατρική κατάσταση (π.χ. τραύμα στο κεφάλι).

Συγκρότημα Α (παράξενες ή εκκεντρικές διαταραχές) 

Παρανοϊκή διαταραχή προσωπικότητας: Η παρανοϊκή διαταραχή της προσωπικότητας χαρακτηρίζεται από διάχυτη δυσπιστία απέναντι σε άλλους, ακόμη και στους φίλους, την οικογένεια και το σύντροφο. Ως αποτέλεσμα, το άτομο είναι καχύποπτο, και συνεχώς ψάχνει για ενδείξεις ή γεγονότα για να επικυρώσει τους φόβους του. Έχει επίσης μια ισχυρή αίσθηση των προσωπικών δικαιωμάτων: είναι υπερβολικά ευαίσθητος σε αποτυχίες και ανατροπές, αισθάνεται εύκολα ντροπή και ταπείνωση, και επιμένει έντονα. Η κύριος μηχανισμός στην παρανοϊκή διαταραχή είναι η προβολή, η οποία συνεπάγεται την απονομή απαράδεκτων σκέψεων και συναισθημάτων σε άλλους ανθρώπους. 

Διαταραχή σχιζοειδούς προσωπικότητας: Ο όρος «σχιζοειδής» δηλώνει μια φυσική τάση ενός ατόμου να κατευθύνει την προσοχή στην εσωτερική ζωή και μακριά από τον εξωτερικό κόσμο. Ένα άτομο με σχιζοειδή διαταραχή είναι απομονωμένο και επιρρεπές στην ενδοσκόπηση και τη φαντασία. Δεν έχει επιθυμία για κοινωνικές ή σεξουαλικές σχέσεις, είναι αδιάφορος με τους άλλους και με τους κοινωνικούς κανόνες και τις συμβάσεις και στερείται συναισθηματικών αντιδράσεων. Μια θεωρία για τους ανθρώπους με σχιζοειδή διαταραχή είναι ότι στην πραγματικότητα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι με ένα πλούσιο εσωτερικό κόσμο, βιώνουν μια βαθιά λαχτάρα για οικειότητα αλλά βρίσκουν πολύ δύσκολο ή αγχωτικό να ξεκινούν και να διατηρούν στενές σχέσεις με αποτέλεσμα να υποχωρούν στον εσωτερικό τους κόσμο. Τα άτομα με σχιζοειδή διαταραχή σπάνια παρουσιάζονται για θεραπεία επειδή παρά την απροθυμία τους να αναπτύσσουν στενές σχέσεις, είναι γενικά λειτουργικοί στη ζωή τους.

Σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας: Η σχιζότυπη διαταραχή χαρακτηρίζεται από ένα περίεργο τύπο εμφάνισης, συμπεριφοράς και ομιλίας, ασυνήθιστες αντιληπτικές εμπειρίες και σκέψεις παρόμοιες με αυτές που παρατηρούνται στη σχιζοφρένεια. Αυτές οι τελευταίες μπορεί να περιλαμβάνουν μαγική σκέψη (για παράδειγμα ότι μιλώντας για το διάβολο μπορεί να τον κάνουν να εμφανιστεί) και καχυποψία. Οι άνθρωποι με σχιζότυπη διαταραχή συχνά φοβούνται την κοινωνική αλληλεπίδραση και θεωρούν τους άλλους ως επιβλαβείς. Έτσι, ενώ οι άνθρωποι με σχιζότυπη διαταραχή αποφεύγουν την κοινωνική αλληλεπίδραση επειδή φοβούνται τους άλλους, οι άνθρωποι με σχιζοειδή διαταραχή αποφεύγουν την κοινωνική αλληλεπίδραση επειδή δεν επιθυμούν να αλληλεπιδράσουν με άλλους ή βρίσκουν την αλληλεπίδραση με τους άλλους πολύ δύσκολη. Οι άνθρωποι με σχιζότυπη διαταραχή έχουν υψηλότερη από τη μέση πιθανότητα εμφάνισης σχιζοφρένειας και η πάθηση αυτή ονομάζεται «λανθάνουσα σχιζοφρένεια».

Συγκρότημα Β (δραματικές, συναισθηματικές ή ακανόνιστες διαταραχές)

Αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας:  Η αντικοινωνική διαταραχή είναι πολύ πιο κοινή στους άνδρες απ 'ότι στις γυναίκες, και χαρακτηρίζεται από μια αδιαφορία για τα συναισθήματα των άλλων. Το άτομο παραβλέπει τους κοινωνικούς κανόνες και τις υποχρεώσεις του, είναι ευερέθιστο και επιθετικό, δρα παρορμητικά, στερείται ενοχής και αποτυγχάνει να μάθει από την εμπειρία. Σε πολλές περιπτώσεις, δεν έχει καμία δυσκολία να συνάψει σχέσεις - και μάλιστα μπορεί να φαίνεται επιφανειακά γοητευτικό (ο αποκαλούμενος «γοητευτικός ψυχοπαθής») - αλλά αυτές οι σχέσεις είναι συνήθως φλογερές, ταραχώδεις και βραχύβιες. Δεδομένου ότι η αντικοινωνική διαταραχή είναι η ψυχική διαταραχή που συνδέεται στενότερα με την εγκληματικότητα, είναι πιθανό κάποιος με αυτή τη διαταραχή να έχει επιβαρυμένο ποινικό μητρώο ή ιστορικό εισόδου και εξόδου από τη φυλακή.

Οριακή διαταραχή προσωπικότητας: Στην οριακή διαταραχή το άτομο στερείται ουσιαστικά της αίσθησης εαυτού και ως αποτέλεσμα βιώνει αισθήματα κενού και φόβους εγκατάλειψης. Υπάρχει ένα πρότυπο έντονων αλλά ασταθών σχέσεων, συναισθηματικής αστάθειας, εκρήξεων θυμού και βίας (ειδικά ως ανταπόκριση στην κριτική) και παρορμητικής συμπεριφοράς. Οι απειλές για αυτοκτονία και οι πράξεις αυτοτραυματισμού είναι συνηθισμένες, γι 'αυτό και πολλοί άνθρωποι με οριακή διαταραχή συχνά απευθύνονται σε επαγγελματίες υγείας. Η οριακή διαταραχή ονομάζεται έτσι επειδή θεωρήθηκε ότι βρίσκεται στο «όριο» μεταξύ νευρωτικών διαταραχών και ψυχωσικών διαταραχών όπως η σχιζοφρένεια και η διπολική διαταραχή. Έχει προταθεί ότι η οριακή διαταραχή της προσωπικότητας συχνά προκύπτει από τη σεξουαλική κακοποίηση κατά την παιδική ηλικία και ότι είναι συχνότερη στις γυναίκες εν μέρει επειδή οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να έχουν κάποιο ιστορικό σεξουαλικής κακοποίησης. 

Ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας: Οι άνθρωποι με ιστριονική διαταραχή δεν έχουν την αίσθηση της αυτοεκτίμησης και η ευημερία τους εξαρτάται από την προσέλκυση της προσοχής και την έγκριση των άλλων. Συχνά δραματοποιούν ή «παίζουν ρόλους» σε μια προσπάθεια να ακουστούν και να φανούν. Η λέξη «ιστριονική» προέρχεται από το λατινικό histrionicus, που σχετίζεται με τον οίστρο του ηθοποιού. Οι άνθρωποι με ιστριονική διαταραχή μπορεί να φροντίζουν πολύ για την εμφάνισή τους και να συμπεριφέρονται με τρόπο υπερβολικά σαγηνευτικό ή έντονο. Καθώς δρουν με ενθουσιασμό μπορεί να βρεθούν σε κίνδυνο ατυχήματος ή εκμετάλλευσης. Οι επαφές τους με τους άλλους συχνά φαίνονται επιφανειακές, κάτι το οποίο, μακροπρόθεσμα, μπορεί να επηρεάσει δυσμενώς τις κοινωνικές και ερωτικές σχέσεις τους. Αυτό είναι ιδιαίτερα δυσάρεστο γι 'αυτούς, καθώς είναι ευαίσθητοι στην κριτική και την απόρριψη και αντιδρούν άσχημα στον χωρισμό ή την αποτυχία. 

Ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας: Στη ναρκισσιστική διαταραχή, το άτομο έχει μία ακραία υψηλή εικόνα εαυτού, μία αίσθηση αυτοθαυμασμού και μια ανάγκη για να το θαυμάζουν οι άλλοι. Συνήθως δεν έχει ενδοιασμό να βλάψει άλλους ανθρώπους, λέει εύκολα ψέματα και εκμεταλλεύεται άλλους για να επιτύχει τους στόχους του. Εάν αισθανθεί προσβολή μπορεί να επιδείξει μια καταστροφική οργή και εκδικητικότητα. Μια τέτοια αντίδραση ονομάζεται μερικές φορές «ναρκισσιστική οργή» και μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες για όλους τους εμπλεκόμενους.

Συγκρότημα C (διαταραχές φόβου και ανησυχίας)

Αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας: Τα άτομα με αποφευκτική διαταραχή είναι κοινωνικά άκαμπτα και φοβούνται συνεχώς ότι επικρίνονται ή απορρίπτονται. Αποφεύγουν να αλληλεπιδρούν με άλλους ανθρώπους εκτός εάν είναι σίγουροι ότι έχουν την αποδοχή τους και είναι συγκρατημένοι ακόμη και στις οικείες σχέσεις τους. Η αποφευκτική διαταραχή σχετίζεται στενά με διαταραχές άγχους και μπορεί επίσης να σχετίζεται με την πραγματική ή αισθητή απόρριψη από τους γονείς ή τους συμμαθητές τους στην παιδική ηλικία. Οι έρευνες υποδεικνύουν ότι τα άτομα με αυτή τη διαταραχή παρακολουθούν υπερβολικά τις εσωτερικές αντιδράσεις, τόσο τις δικές τους όσο και αυτές των άλλων, κάτι που τους εμποδίζει να συμμετέχουν φυσικά ή άπταιστα σε κοινωνικές καταστάσεις και μάλιστα υπάρχει ένας φαύλος κύκλος στον οποίο όσο περισσότερο παρακολουθούν τις εσωτερικές τους αντιδράσεις, τόσο πιο άσχημα αισθάνονται. και όσο πιο άσχημα αισθάνονται, τόσο περισσότερο παρακολουθούν τις εσωτερικές αντιδράσεις τους. 

Εξάρτητική διαταραχή προσωπικότητας: Η εξαρτητική διαταραχή χαρακτηρίζεται από έλλειψη αυτοπεποίθησης και μια υπερβολική ανάγκη για προσοχή. Το άτομο χρειάζεται μεγάλη βοήθεια για να πάρει καθημερινές αποφάσεις και αφήνει σημαντικές αποφάσεις για τη ζωή του σε ευθύνη άλλων. Φοβάται πολύ την εγκατάλειψη και μπορεί να κάνει σημαντικά βήματα προκειμένου να εξασφαλίσει και να διατηρήσει σχέσεις. Ένα άτομο με εξαρτητική διαταραχή θεωρεί τον εαυτό του ως ανεπαρκή και ανήμπορο και έτσι αποφεύγει να αναλαμβάνει προσωπικά ευθύνες. Αποκτά συγχωνευτικές σχέσεις με πιο δυναμικούς από εκείνον χαρακτήρες και αφήνεται στην προστασία τους και τους εξιδανικεύει ως ικανούς και ισχυρούς. Τα άτομα με αυτή τη διαταραχή συχνά καταλήγουν με άτομα με κάποια διαταραχή προσωπικότητας του Β συγκροτήματος, τα οποία τρέφονται με την ανεπιφύλακτη υψηλή εκτίμηση που τους δίνουν. Γενικά, οι άνθρωποι με εξαρτητική διαταραχή διατηρούν μια αφελή και παιδική όψη, και έχουν περιορισμένη αντίληψη για τον εαυτό τους και τους άλλους. Αυτό ενισχύει την εξάρτησή τους και τους αφήνει ευάλωτους σε κατάχρηση και εκμετάλλευση. 

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή της προσωπικότητας: Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή χαρακτηρίζεται από υπερβολική ανησυχία σχετικά με λεπτομέρειες, κανόνες, τάξη, οργάνωση ή χρονοδιαγράμματα. Η ανάγκη τους για τελειότητα είναι τόσο ακραία που εμποδίζει την ολοκλήρωση μιας εργασίας, την αφοσίωση στην εργασία και την παραγωγικότητα σε βάρος του ελεύθερου χρόνου τους και των σχέσεών τους. Ένα άτομο με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι συνήθως αμφιταλαντευόμενος και προσεκτικός, άκαμπτος και ελεγχόμενος και χωρίς χιούμορ. Το υποκείμενο άγχος του οφείλεται σε μια αντιληπτή έλλειψη ελέγχου σε έναν κόσμο που ξεφεύγει από την κατανόησή του. Όσο περισσότερο προσπαθεί να ασκήσει έλεγχο, τόσο πιο εκτός ελέγχου αισθάνεται. Τείνει να απλοποιήσει τον κόσμο βλέποντας τα πράγματα είτε ως όλα καλά είτε ως όλα κακά. Οι σχέσεις του με τους συναδέλφους, τους φίλους και την οικογένειά του συχνά διαταράσσονται από τις παράλογες και άκαμπτες απαιτήσεις που έχει από αυτούς. Πρόκειται για μια ξεχωριστή διαταραχή από την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD), και η σχέση μεταξύ των δύο είναι αμφισβητήσιμη.