ΣΧΙΖΟΕΙΔΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

Η σχιζοειδής διαταραχή της προσωπικότητας είναι μια διαταραχή που χαρακτηρίζεται από έλλειψη ενδιαφέροντος για κοινωνικές σχέσεις, τάση προς έναν μοναχικό ή προστατευμένο τρόπο ζωής, μυστικότητα, συναισθηματική ψυχρότητα, αποκόλληση και απάθεια. Τα επηρεαζόμενα άτομα ενδέχεται να μην μπορούν να σχηματίσουν στενούς δεσμούς με άλλους ανθρώπους και ταυτόχρονα επιδεικνύουν έναν πλούσιο, περίτεχνο και αποκλειστικά εσωτερικό φανταστικό κόσμο.

Στοιχεία και συμπτώματα

Τα άτομα με σχιζοειδή διαταραχή της προσωπικότητας είναι συχνά απομονωμένα, κρύα και αδιάφορα, γεγονός που προκαλεί διαπροσωπικές δυσκολίες. Τα περισσότερα άτομα που διαγιγνώσκονται με σχιζοειδή διαταραχή έχουν πρόβλημα να δημιουργήσουν προσωπικές σχέσεις ή να εκφράσουν τα συναισθήματά τους εύκολα. Μπορεί να παραμείνουν παθητικοί απέναντι σε δυσμενείς καταστάσεις. Η επικοινωνία με άλλους ανθρώπους μπορεί να τους είναι αδιάφορη και δύσκολη κατά περιόδους. Οι σχιζοειδείς τύποι προσωπικότητας αμφισβητούνται για την αυτογνωσία και την ικανότητα να αξιολογήσουν τον αντίκτυπο των δικών τους δράσεων σε κοινωνικές καταστάσεις. 

Όταν παραβιάζεται ο προσωπικός χώρος αυτών των ανθρώπων, αισθάνονται ασφυκτικά και αισθάνονται την ανάγκη να απελευθερωθούν και να είναι ανεξάρτητοι. Τείνουν να είναι πιο ευτυχισμένοι όταν βρίσκονται σε μια σχέση στην οποία ο σύντροφος δεν έχει μεγάλες απαιτήσεις συναισθημάτων και εγγύτητας. Είναι άνθρωποι που θέλουν να αποφύγουν κάποια συναισθήματα τόσο αρνητικά όσο και θετικά, την συναισθηματική οικειότητα και την αυτοαποκάλυψη. Αυτό σημαίνει ότι είναι δυνατό για τα σχιζοειδή άτομα να σχηματίσουν σχέσεις με άλλους βασιζόμενες σε πνευματικές, σωματικές, οικογενειακές, επαγγελματικές ή ψυχαγωγικές δραστηριότητες, αρκεί οι τρόποι συσχετισμού να μην απαιτούν ή εξαναγκάζουν την ανάγκη για συναισθηματική οικειότητα. Ο Donald Winnicott εξηγεί αυτή την ανάγκη τροποποίησης της συναισθηματικής αλληλεπίδρασης λέγοντας ότι τα σχιζοειδή άτομα «προτιμούν να κάνουν σχέσεις με τους δικούς τους όρους και όχι με όρους των παρορμήσεων άλλων ανθρώπων». Εάν δεν το επιτύχουν, προτιμούν την απομόνωση.

Αν και υπάρχει η πεποίθηση ότι τα άτομα με σχιζοειδή διαταραχή είναι εφησυχασμένα και αγνοούν τα συναισθήματά τους, πολλοί αναγνωρίζουν τις διαφορές τους από τους άλλους. Μερικά άτομα που βρίσκονται σε θεραπεία λένε ότι "η ζωή τους περνάει" ή αισθάνονται ότι ζουν σε ένα κέλυφος. Σύμφωνα με τους Aaron Beck και Freeman, "Οι ασθενείς με σχιζοειδή διαταραχή της προσωπικότητας θεωρούν τους εαυτούς τους ως παρατηρητές και όχι ως συμμετέχοντες στον κόσμο γύρω τους".

Η κυριολεκτική έννοια του όρου " σχιζοειδής " είναι "διασπασμένος ". Σύμφωνα με αυτό, ο σχιζοειδής χαρακτήρας έχει την τάση να διασπά την ενιαία λειτουργία της προσωπικότητας. Αυτό σημαίνει ότι η σκέψη τείνει να αποσυνδεθεί από το συναίσθημα. Έτσι, αυτό που σκέφτεται ο σχιζοειδής φαίνεται να έχει ελάχιστη προφανή σχέση με το πώς αισθάνεται ή συμπεριφέρεται. Κατά συνέπεια, η επαφή του ατόμου με το σώμα του και τα συναισθήματά του μειώνεται σημαντικά.

Θεωρείται ότι η σχιζοειδική διαταραχή της προσωπικότητας μπορεί να έχει δεσμούς με τη δημιουργικότητα. Η παθολογική εξάρτηση από την φαντασιώσεις και η ενασχόληση με την εσωτερική εμπειρία είναι συχνά μέρος της σχιζοειδούς απόσυρσης από τον κόσμο. Η φαντασία δείχνει επίσης μια σχέση με τον κόσμο και με άλλους με πληρεξούσιο. Είναι μια σχέση υποκατάστασης, αλλά και μια σχέση που χαρακτηρίζεται από εξιδανικευμένους, αμυντικούς και αντισταθμιστικούς μηχανισμούς.

Αιτίες

Ορισμένα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχουν γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες κινδύνου και πολύ συχνά παρατηρείται σε άτομα των οποίων συγγενείς μπορεί να παρουσίασαν σχιζοφρένεια και σχιζοτυπική διαταραχή της προσωπικότητας. Γενικά, ο προγεννητικός καρκίνος, ο υποσιτισμός , η πρόωρη γέννηση και το χαμηλό βάρος γέννησης αποτελούν παράγοντες κινδύνου και μπορεί να συμβάλλουν στην ανάπτυξη σχιζοειδούς διαταραχής. Εκείνοι που έχουν βιώσει κάποιο εγκεφαλικό τραύμα μπορεί επίσης να κινδυνεύουν να αναπτύξουν χαρακτηριστικά αντανακλαστικά της σχιζοειδούς διαταραχής της προσωπικότητας.

Η σχιζοειδής διαταραχή μπορεί να εμφανιστεί κατά την παιδική ηλικία και την εφηβεία με το συναίσθημα της μοναξιάς, τη δυσκολία στις σχέσεις και χαμηλές μαθησιακές επιδόσεις στο σχολείο . Αυτό μπορεί να σηματοδοτήσει αυτά τα παιδιά ως διαφορετικά και να τους υπόκεινται σε πειράγματα . Όντας μια διαταραχή της προσωπικότητας, οι οποίες είναι συνήθως μακροχρόνιες, η σχιζοειδής διαταραχή δεν αναμένεται να βελτιωθεί με το χρόνο χωρίς θεραπεία.

Διάγνωση/ DSM-5 κριτήρια

Χαρακτηρίζεται από τουλάχιστον τέσσερα από τα ακόλουθα κριτήρια:

1.       Συναισθηματική ψυχρότητα

2.       Περιορισμένη ικανότητα να εκφράζουν θετικά ή αρνητικά συναισθήματα προς τους άλλους

3.       Κυρίως προτίμηση για μοναχικές δραστηριότητες.

4.     Πολύ λίγοι, αν υπάρχουν, στενοί φίλοι ή προσωπικές σχέσεις και έλλειψη επιθυμίας για σύναψη σχέσεων

5.       Αδιαφορία για έπαινο ή κριτική

6.     Μικρό ενδιαφέρον για την ύπαρξη σεξουαλικών εμπειριών με άλλο άτομο (λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία)

7.       Ευχαρίστηση για λίγες, αν υπάρχουν, δραστηριότητες

8.       Αδιαφορία για κοινωνικούς κανόνες και συμβάσεις

9.       Έντονη φαντασία και ενδοσκόπηση

Θεραπεία

Τα άτομα με σχιζοειδή διαταραχή προσωπικότητας σπάνια αναζητούν θεραπεία για την πάθησή τους. Πρόκειται για ένα ζήτημα που εντοπίζεται σε πολλές διαταραχές της προσωπικότητας, οι οποίες εμποδίζουν πολλούς ανθρώπους που πλήττονται από αυτές τις καταστάσεις, οι οποίοι τείνουν να θεωρούν την κατάστασή τους μη αντικρουόμενη με την εικόνα του εαυτού τους και τις αντιλήψεις και συμπεριφορές τους ως ορθολογικές. Υπάρχουν λίγα δεδομένα σχετικά με την αποτελεσματικότητα των διαφόρων θεραπειών σε αυτή τη διαταραχή της προσωπικότητας λόγω της συχνότητας εμφάνισης αυτής της διαταραχής σε κλινικές συνθήκες. Ωστόσο, όσοι λαμβάνουν θεραπεία έχουν τη δυνατότητα θεραπείας.

Φάρμακα 

Κανένα φάρμακο δεν ενδείκνυται για την άμεση αντιμετώπιση της σχιζοειδούς διαταραχής της προσωπικότητας, αλλά ορισμένα φάρμακα μπορεί να μειώσουν τα συμπτώματα καθώς και να αντιμετωπίσουν συνυπάρχουσες ψυχικές διαταραχές. Ωστόσο, δεν είναι γενική πρακτική η αντιμετώπισή της με φάρμακα, εκτός από βραχυπρόθεσμη θεραπεία συνυπάρχουσας έντονης  ψυχικής πάθησης (π.χ. κατάθλιψη).

Ψυχοθεραπεία 

Η υποστηρικτική ψυχοθεραπεία χρησιμοποιείται από επαγγελματία ψυχικής υγείας και επικεντρώνεται σε στοιχεία όπως οι ικανότητες αντιμετώπισης, η βελτίωση των κοινωνικών δεξιοτήτων και των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, η επικοινωνία και τα ζητήματα αυτοσεβασμού. Οι εκπαιδευτικές στρατηγικές στις οποίες οι άνθρωποι με σχιζοειδή διαταραχή μαθαίνουν να εντοπίζουν θετικά και αρνητικά συναισθήματά μπορεί να είναι αποτελεσματικές. Αυτές οι στρατηγικές τους βοηθούν να γνωρίσουν τα δικά τους συναισθήματα και τις συγκινήσεις που μπορούν να αντλήσουν από τους άλλους ανθρώπους και να αισθάνονται κοινά συναισθήματα με ανθρώπους με τους οποίους σχετίζονται. Αυτό μπορεί να βοηθήσει αυτά τα άτομα να πλησιάσουν τον έξω κόσμο.

Βραχυπρόθεσμες θεραπείες

Η έλλειψη διαπροσωπικών σχέσεων προκαλεί υποβάθμιση στην αυτοεικόνα του σχιζοειδούς ατόμου. Στη βραχυπρόθεσμη θεραπεία ο θεραπευόμενος ενθαρρύνεται να αναλάβει ρίσκα μέσω μεγαλύτερης σύνδεσης, επικοινωνίας και ανταλλαγής ιδεών, συναισθημάτων και δράσεων. Ενώ η αδυναμία του θεραπευόμενου δεν έχει ξεπεραστεί, μπορεί να τροποποιήσει τον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς του έτσι ώστε να διαχειρίζεται τις καταστάσεις περισσότερα προσαρμοστικά. Εδώ ο θεραπευτής επανειλημμένα τονίζει ότι το άγχος είναι αναπόφευκτο αλλά διαχειρίσιμο, χωρίς την ψευδαίσθηση ότι η αδυναμία μπροστά στις αγχογόνες καταστάσεις εξαλείφεται. Ο Klein αναφέρει ότι οι θεραπευόμενοι πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη να θέσουν τους εαυτούς τους σε ρίσκο και να αναλάβουν την πρωτοβουλία να ακολουθήσουν τις προτάσεις της θεραπείας στην προσωπική τους ζωή. Ο θεραπευτής κατευθύνει την προσοχή στην ανάγκη να χρησιμοποιήσει αυτές τις ενέργειες έξω από το θεραπευτικό πλαίσιο .

Μακροπρόθεσμες θεραπείες 

Ο Klein αναφέρει ότι μέσω των πιο μακροπρόθεσμων θεραπειών οι στόχοι είναι να αλλάξουν ριζικά οι παλιοί τρόποι σκέψεων και συναισθημάτων και να απαλλαγούμε από τις αδυναμίες που συνδέονται με τα παλιά συναισθήματα και σκέψεις. Αν ο στόχος της μικρότερης διάρκειας θεραπείας είναι για τα άτομα αυτά να τροποποιήσουν σκέψεις και συμπεριφορές, η μακροπρόθεσμη θεραπεία έχει ως στόχο να κατανοήσει ο θεραπευόμενος ποιος και τι είναι ως ανθρώπινο ον. Ο στόχος της θεραπείας δεν επιτυγχάνεται με την ξαφνική ανακάλυψη του ασθενούς αλλά είναι μια διαδικασία αργής απελευθέρωσης.