Παρανοϊκή διαταραχή προσωπικότητας

Η παρανοϊκή διαταραχή της προσωπικότητας χαρακτηρίζεται από μία διάχυτη, μακρόχρονη καχυποψία και γενικευμένη δυσπιστία για τους άλλους. Τα άτομα με αυτή την διαταραχή της προσωπικότητας ενδέχεται να παρουσιάζουν υπερευαισθησία, να προσβάλλονται εύκολα και να αναζητούν διαρκώς ενδείξεις που μπορεί να επικυρώσουν τους φόβους ή τις προκαταλήψεις τους. Τα παρανοϊκά άτομα είναι πρόθυμοι παρατηρητές. Πιστεύουν ότι βρίσκονται σε κίνδυνο και αναζητούν σημάδια και απειλές για τον κίνδυνο αυτό.

Έχουν την τάση να είναι καχύποπτοι και έχουν πολύ περιορισμένη συναισθηματική ζωή. Η μειωμένη ικανότητά τους για σημαντική συναισθηματική εμπλοκή και το γενικό πρότυπο απομόνωσης και απομάκρυνσης προσδίδουν συχνά την ποιότητα της σχιζοειδούς απομόνωσης στη ζωή τους. Τα άτομα με παρανοϊκή διαταραχή συνήθως έχουν τάση να υποφέρουν από καχυποψία, να ερμηνεύουν τις ενέργειες των άλλων ως εχθρικές, ή μια επίμονη αίσθηση του ατομικού δικαιώματος. Οι ασθενείς με αυτή τη διαταραχή μπορεί επίσης να έχουν σημαντική συννοσηρότητα με άλλες διαταραχές της προσωπικότητας, όπως διαταραχή σχιζοτυπικής προσωπικότητας και αποφεύκτική διαταραχή προσωπικότητας.

Η παρανοϊκή διαταραχή περιλαμβάνει βαθιά ριζωμένα πρότυπα συμπεριφοράς και τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα αντιλαμβάνονται, σχετίζονται και σκέφτονται για τον εαυτό τους και τον κόσμο. Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας είναι εμφανή χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και δεν είναι απαραιτήτως παθολογικά, αν και ορισμένα μπορεί να προκαλέσουν διαπροσωπικά προβλήματα. Οι διαταραχές της προσωπικότητας αποτελούν διαχρονικά πρότυπα εσωτερικής εμπειρίας και συμπεριφοράς που αποκλίνουν αισθητά από τις προσδοκίες της κουλτούρας ενός ατόμου. Πρέπει να είναι άκαμπτες, δύσκαμπτες και ακατάλληλες και με αρκετή σοβαρότητα ώστε να προκαλούν σημαντική εξασθένιση της λειτουργικότητας ή εσωτερική δυσφορία.

Η παρανοϊκή διαταραχή της προσωπικότητας είναι μια αδικαιολόγητη τάση να ερμηνεύονται οι πράξεις άλλων ανθρώπων ως εκ προθέσεως απειλητικές ή υποτιμητικές. Η διαταραχή, που ξεκινά από την πρώιμη ενηλικίωση, εκδηλώνεται από μια πανταχού παρούσα αίσθηση δυσπιστίας και αδικαιολόγητης υποψίας που οδηγεί σε συνεχή παρερμηνεία των προθέσεων των άλλων ως κακόβουλων. Οι άνθρωποι με παρανοϊκή διαταραχή της προσωπικότητας συνήθως δεν μπορούν να αναγνωρίσουν τα αρνητικά τους συναισθήματα προς τους άλλους, αλλά γενικά δεν χάνουν επαφή με την πραγματικότητα. Δεν θα εμπιστευτούν τους ανθρώπους, ακόμη και αν αποδειχθούν αξιόπιστοι, από φόβο μήπως τους εκμεταλλευτούν ή τους προδώσουν. Συχνά παρερμηνεύουν τα λόγια και τις συμπεριφορές των άλλων και ενδέχεται να δημιουργήσουν αβάσιμη δυσαρέσκεια για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα.

Συμπτώματα

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι η Παρανοϊκή Διαταραχή Προσωπικότητας χαρακτηρίζεται από τουλάχιστον τρία από τα ακόλουθα συμπτώματα:

1.      υπερβολική ευαισθησία στις αποτυχίες και τις επαναλήψεις

2.      τάση να εμμένουν επίμονα (π.χ. άρνηση συγχώρεσης προσβολών).

3.      διάχυτη καχυποψία η οποία διαστρεβλώνει την εμπειρία, ερμηνεύοντας εσφαλμένα τις ουδέτερες ή φιλικές ενέργειες των άλλων ως εχθρικές ή περιφρονητικές

4.      μια μαχητική και επίμονη αίσθηση αυτοπεποίθησης

5.      επαναλαμβανόμενες υποψίες, χωρίς δικαιολογία, σχετικά με την πίστη του συζύγου ή του ερωτικού συντρόφου

6.      τάση για υπερβολική αυτοσυγκράτηση

7.      ανησυχία με αδικαιολόγητες «συνωμοτικές» εξηγήσεις και σενάρια

Τα άτομα με αυτή τη διαταραχή τυπικά εμφανίζουν ισχυρή ανάγκη για αυτάρκεια, είναι άκαμπτα και συχνά ασυμβίβαστα. Λόγω της αποφυγής της εγγύτητάς τους με τους άλλους, μπορεί να φαίνονται υπολογιστικά και ψυχρά. Συνήθως οι άνδρες διαγιγνώσκονται περισσότερο από τις γυναίκες.

Αιτίες

Φαίνεται να είναι πιο συνηθισμένη διαταραχή σε οικογένειες με ψυχωσικές διαταραχές όπως σχιζοφρένεια και παραληρητική διαταραχή, γεγονός που υποδηλώνει ότι μπορεί να εμπλέκονται γονίδια. Η παρανοϊκή διαταραχή της προσωπικότητας μπορεί επίσης να οφείλεται σε αρνητικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας, οι οποίες ενισχύονται από μια απειλητική ατμόσφαιρα. Προκαλείται από την ακραία και αβάσιμη γονική οργή και/ ή τη γονική επίδραση που καλλιεργούν βαθιές ανασφάλειες στην παιδική ηλικία.

Θεραπείες

Λόγω μειωμένων επιπέδων εμπιστοσύνης, η θεραπεία της παρανοικής διαταραχής είναι αρκετά δύσκολη. Ωστόσο, η ψυχοθεραπεία , τα αντικαταθλιπτικά , τα αντιψυχωσικά και τα φάρμακα κατά του άγχους μπορούν να παίξουν κάποιο ρόλο όταν ένα άτομο είναι δεκτικό στην παρέμβαση. Χωρίς θεραπεία αυτή η διαταραχή θα είναι χρόνια. Η περιεκτική θεραπεία είναι ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση των συμπτωμάτων, την ενίσχυση της αποκατάστασης και στο βαθμό που αυτές οι προσπάθειες είναι επιτυχείς, το στίγμα αποκατάστασης. 

 φαρμακευτική αγωγή      

Τα φάρμακα για παρανοϊκή διαταραχή προσωπικότητας γενικά δεν ενθαρρύνονται, καθώς μπορεί να συμβάλουν σε μια αυξημένη αίσθηση υποψίας που μπορεί τελικά να οδηγήσει σε απομάκρυνση από τη θεραπεία. Προτείνονται, ωστόσο, για τη θεραπεία ειδικών συνθηκών της διαταραχής, όπως το σοβαρό άγχος ή οι ψευδαισθήσεις, όπου τα συμπτώματα αυτά αρχίζουν να παρεμποδίζουν την λειτουργικότητα του ατόμου. Ένας φάρμακο κατά του άγχους, όπως η διαζεπάμη, είναι κατάλληλο εάν ο ασθενής πάσχει από σοβαρό άγχος ή ανησυχία που αρχίζει να παρεμβαίνει στην κανονική καθημερινή λειτουργία του. Μια αντιψυχωτική φαρμακευτική αγωγή, όπως η θειοριδαζίνη ή η αλοπεριδόλη, μπορεί να είναι κατάλληλη αν ο ασθενής έχει υπερβολική ανησυχία ή παρανοϊκή σκέψη που μπορεί να τον οδηγήσει σε αυτοτραυματισμό ή να βλάψει άλλους ανθρώπους. 

Ψυχοθεραπεία

Η ψυχοθεραπεία είναι η πιο ελπιδοφόρα μέθοδος θεραπείας για την παρανοϊκή διαταραχή προσωπικότητας. Τα άτομα με αυτή τη διαταραχή έχουν συχνά βαθιά ριζωμένα προβλήματα και διαπροσωπική λειτουργία που απαιτεί θεραπεία. Μια ισχυρή σχέση θεραπευτή- θεραπευόμενου προσφέρει το μεγαλύτερο όφελος για τα άτομα με τη διαταραχή, αλλά είναι εξαιρετικά δύσκολο να εγκαθιδρυθεί λόγω του δραματικού σκεπτικισμού των ασθενών με αυτή την διαταραχή. Τα άτομα με παρανοϊκή διαταραχή προσωπικότητας σπάνια εκκινούν τη θεραπεία και συχνά την τερματίζουν πρόωρα. Ομοίως, η οικοδόμηση της σχέσης θεραπευτή- θεραπευόμενου απαιτεί προσοχή και είναι πολύπλοκο να διατηρηθεί ακόμα και μετά την εγκαθίδρυση ενός επιπέδου εμπιστοσύνης. Οι περισσότεροι ασθενείς με αυτή τη διαταραχή εμφανίζουν συμπτώματα κατά τη διάρκεια της ζωής τους και απαιτούν συνεπή θεραπεία.