ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΚΙ ΕΝΑΝ ΚΑΙΡΟ....
ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΜΥΘΙ
Ακόμα και τώρα, με δελεάζει πολλές φορές περισσότερο το να διαβάσω ένα παραμύθι ή να δω μία ταινία του Disney από το να διαβάσω ένα μυθιστόρημα ή να δω μία ταινία για "μεγάλους". Δεν ξέρω αν είναι κάποιος μηχανισμός άμυνας ή ένας τρόπος άρνησης της σκληρής πραγματικότητας, όμως είναι σίγουρα μία ανάγκη μου να ζήσω και να νιώσω ότι υπάρχει "μαγεία" και ότι ακόμα υπάρχει ελπίδα να κερδίσει η καλοσύνη, η αγάπη και η αθωότητα.
Πολλές φορές συγχέουμε το παραμύθι με το ψέμα. Ο γνωστός Σουηδός σκηνοθέτης Ίνγκμαρ Μπέργκμαν έχει πει ότι η διαφορά τους είναι ότι το παραμύθι μπορεί συχνά να παραπέμπει σε φανταστικές καταστάσεις αλλά γίνεται γέφυρα με την πραγματικότητα, ενώ το ψέμα την αποφεύγει.
Πολλές φορές συγχέουμε το παραμύθι με το ψέμα. Ο γνωστός Σουηδός σκηνοθέτης Ίνγκμαρ Μπέργκμαν έχει πει ότι η διαφορά τους είναι ότι το παραμύθι μπορεί συχνά να παραπέμπει σε φανταστικές καταστάσεις αλλά γίνεται γέφυρα με την πραγματικότητα, ενώ το ψέμα την αποφεύγει.
Κάποτε, ο Αϊνστάιν,
όταν ρωτήθηκε από μία μητέρα για το τι θα μπορούσε να κάνει ώστε ο γιος να
γίνει της εξυπνότερος, απάντησε περίπου ως εξής: "Διαβάζετέ του παραμύθια". Η
μητέρα, που φάνηκε να μην έχει μείνει απόλυτα ικανοποιημένη από την απάντηση,
ρώτησε τι άλλο θα μπορούσε να κάνει, αφού θα του έχει διαβάσει παραμύθια. Η
απάντηση που πήρε, τότε, ήταν: "Διαβάστε του ακόμα περισσότερα παραμύθια!"
Η έννοια του παραμυθιού
Αν μπορούμε να δώσουμε ένα σύντομο ορισμό του
παραμυθιού, θα λέγαμε ότι πρόκειται για μία πλαστή, σύντομη συνήθως ιστορία με
έντονο το στοιχείο του συμβολισμού, της αλληγορίας και της υπερβολής (Cassar,
2000).
Τα σύγχρονα εκπαιδευτικά συστήματα, καταβάλλουν συνεχή προσπάθεια να βρουν νέες αποδοτικότερες μεθοδολογίες, προσεγγίσεις και νέα
μέσα μάθησης και αγωγής. Σε αυτή τους την προσπάθεια και αναζήτηση δεν μπόρεσαν
όμως ποτέ να αποχωριστούν μερικές παραδοσιακές προσεγγίσεις όπως είναι η ανάγνωση, η αφήγηση και το παραμύθι, που βρίσκονται στις πρώτες επιλογές των εκπαιδευτικών, των γονέων αλλά και στις πρώτες προτιμήσεις
των παιδιών.
Το παραμύθι είναι ένα φαινόμενο το οποίο
συνδέεται με την ύπαρξη του ανθρώπου σε όλους τους λαούς της γης και όλες τις κοινωνίες από τους πανάρχαιους χρόνους. Η ανάγκη της
δημιουργίας των παραμυθιών πηγάζει από την προσπάθεια για την διαπαιδαγώγηση
του παιδιού με τη σωστή προσέγγιση ηθικών αξιών όπως δικαιοσύνη,
καλοσύνη, ισότητα, αγάπη, αλληλεγγύη, αλτρουισμός με απώτερο σκοπό την
ενδυνάμωση της φωτεινής τους πλευράς έναντι της σκοτεινής του. Με πιο απλά
λόγια, την επικράτηση του καλού στο κακό και την εναρμόνιση της λογικής με το
συναίσθημα έτσι ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της ωριμότητας του ατόμου και της
συγκρότησης του ψυχισμού και της προσωπικότητάς του. Ακόμα, μέσω του παραμυθιού υπάρχει η δυνατότητα να περαστούν κάποια μηνύματα, να καλλιεργηθούν στάσεις, να αναπτυχθούν τρόποι
σκέψης, να οριοθετηθούν κάποιες συμπεριφορές που δεν είναι σωστές ή ηθικές, σύμφωνα βέβαια με το ηθικό σύστημα της κάθε κοινωνίας και εποχής. Συνήθως χρησιμοποιεί αρκετά την υπερβολή και την επανάληψη ως μέσα έκφρασης και πραγματεύεται διάφορα θέματα με
λογοτεχνική μορφή.
Εδώ στην Ελλάδα η ιστορία της αφήγησης και του παραμυθιού ξεκινάει από την αρχαιότητα, με την ελληνική μυθολογία, τα ομηρικά έπη αλλά και με τις διάφορες γιορτές και ιεροτελεστίες και φυσικά με τη γέννηση του αρχαίου δράματος. Όμως από την αρχαιότητα υπάρχουν είδη αφηγήσεων και παραμυθιών και σε άλλους αρχαίους πολιτισμούς, όπως η Κίνα και η Αίγυπτος. Στην πορεία της Ιστορίας, το παραμύθι εξελίχτηκε περισσότερο ως αγαπημένο μέσο ψυχαγωγίας και διαπαιδαγώγησης. Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός παραμυθιών και πολλοί
και αξιόλογοι οι συγγραφείς τους όπως ο Ιούλιος Βέρν, ο Ντίκενς, ο Άντερσεν, οι
αδελφοί Γκριμ και τόσοι άλλοι που
εξακολουθούν να διαβάζονται. Τον 20ο αιώνα, με τη δημιουργία του κινηματογράφου, υπήρξαν πολλοί που θέλησαν να ζωντανέψουν στη μεγάλη οθόνη κλασσικά και αγαπημένα παραμύθια, με κορυφαίο φυσικά τον Walt Disney. "Ότι μπορείς να ονειρευτείς, μπορείς και να το κάνεις" ήταν μία από τις αγαπημένες φράσεις του που αντικατοπτρίζει την ουσία των περισσότερων παραμυθιών.
Τον τελευταίο αιώνα, οι τρόποι εξιστόρησης και παρουσίασης παραμυθιών έχει αλλάξει τελείως με την εισβολή της τεχνολογίας και των πολυμέσων, όμως η ουσία τους παραμένει η ίδια.
Η επίδραση του παραμυθιού στο παιδί
Συγγραφείς και ερευνητές ισχυρίζονται ότι τα παραμύθια
μπορούν να ξεκινούν από νωρίς όμως η ωφέλιμη ηλικία είναι η ηλικία των 4-5
χρονών. Η επίδρασή του είναι σημαντική σε πολλούς τομείς της ανάπτυξης του παιδιού:
- Συναισθηματική ανάπτυξη. Εμπλουτίζεται και ενδυναμώνεται ο ψυχικός κόσμος του παιδιού. Επίσης βοηθάει το παιδί να αναπτύξει την φαντασία, την επινοητικότητα και τη δημιουργικότητά του. Το παιδί ταυτίζεται με τους χαρακτήρες, διαχειρίζεται και εκφράζει ασυνείδητα κομμάτια του ψυχισμού του και ακόμα και τα πιο δύσκολα θέματα όπως ο θάνατος, ο χωρισμός, μια ασθένεια αντιμετωπίζονται μέσα από το παραμύθι. Ο Φρόιντ αναφέρει κάπου ότι το επαναλαμβανόμενο παραμύθι φέρνει στην επιφάνεια ξεχασμένα κομμάτια του ψυχισμού του παιδιού και το βοηθά να τα διαχειριστεί και να τα ξεπεράσει. Μέσω αυτού μπορεί να φτάσει σε μία υγιή ωρίμανση. Το παραμύθι έχει χρησιμοποιηθεί θεραπευτικά ακόμα και σε ενήλικες, αφού το αγαπημένο μας παραμύθι δεν έχει αποτυπωθεί στη μνήμη μας τυχαία, αλλά λόγω της σημαντικής ψυχολογικής βαρύτητας που έχει για την ίδια την ύπαρξή μας και τα προβλήματα που μας απασχολούν. Όταν συνειδητοποιήσουμε τη βαθύτερη σημασία του νοήματος του παραμυθιού, τότε μπορούμε να μεταφράσουμε ασυνείδητες σκέψεις και φόβους μας και να τα αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικότερα.
- Κοινωνική ανάπτυξη. "Μόνο με παραμύθια κατακτώνται οι άνθρωποι" έχει πει ο Γ. Τσαρούχης. Με το παραμύθι, το παιδί μαθαίνει να χτίζει πιο σωστές κοινωνικές σχέσεις και κοινωνικές δεξιότητες. Μαθαίνει για τις κοινωνικές και ηθικές αξίες, για έννοιες και ιδέες, για το χαρακτήρα των ανθρώπων καθώς και για διάφορους τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς. Μαθαίνει για την αξία της αγάπης, της φιλίας, της τιμιότητας, της ειλικρίνειας, της αλληλεγγύης, του θεσμού της οικογένειας και κατανοεί τη διαφορετικότητα και τις ιδιαιτερότητες των ανθρώπων. Επίσης το παραμύθι ευνοεί την καλλιέργεια της αισιοδοξίας, της πίστης, της ελπίδας και της θετικής στάσης στους κοινωνικούς προβληματισμούς. Το "ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα" ίσως είναι μία πολύ οπτιμιστική θέαση της ζωής, όμως σίγουρα είναι καλύτερο όταν πιστεύουμε ότι στο τέλος όλα θα πάνε καλά.
- Προσωπική ανάπτυξη και ευχαρίστηση. Μέσω του παραμυθιού, το παιδί μπορεί να βιώσει συναισθήματα όπως η ευχαρίστηση, η συγκίνηση, ο φόβος, η λύπη, ο θυμός, η χαρά και να ψυχαγωγηθεί. Το παιδί απελευθερώνεται και μαθαίνει να βγαίνει από δύσκολες συναισθηματικές καταστάσεις, δυναμώνει και γίνεται πιο έτοιμο να αντεπεξέλθει στη ζωή. Αποκτά θάρρος και πίστη στον εαυτό του μέσα από τις λύσεις και δυνατότητες λύσεων που συναντώνται στα παραμύθια.
- Νοητικές, πνευματικές και γνωστικές δεξιότητες. Βελτιώνονται πολλές νοητικές λειτουργίες και το παιδί ανακαλύπτει τις δυνατότητες και την ταυτότητά του. Επέρχεται φυσική, γλωσσική εξέλιξη και γλωσσική ανάπτυξη και βελτίωση τόσο του γραπτού όσο και του προφορικού λόγου. Επίσης, μέσα από την ανάπτυξη της δημιουργικής και κριτικής σκέψης και της φαντασίας, ενισχύονται εργαλεία του μυαλού όπως η μνήμη, η αντίληψη και η προσοχή.
- Απόκτηση γνώσεων και καλλιέργειας. Το παιδί μέσα από το παραμύθι μαθαίνει πράγματα για τη ζωή, την ιστορία, τους μύθους, την κοινωνία και αποκτάει καινούριες πληροφορίες με εύκολο, διασκεδαστικό και ευχάριστο τρόπο. Επίσης είναι ένας ευχάριστος τρόπος να γνωρίσει το παιδί τη λογοτεχνία ή και άλλες μορφές τέχνης όπως το θέατρο, το σινεμά, η μουσική, οι εικαστικές τέχνες και να γίνει πιο καλλιεργημένο.
- Ενίσχυση της σχέσης γονέα- παιδιού. Όταν ο γονιός αφηγείται ένα παραμύθι στο παιδί, είναι μία στιγμή ζεστασιάς και συναισθηματικής εγγύτητας ανάμεσά τους. Είναι η στιγμή που μπορεί ο γονιός να «αφουγκράζεται» το παιδί του. Τα οφέλη του παραμυθιού τόσο για το παιδί όσο και για τη σχέση με το γονιό του ενδυναμώνονται όταν η ώρα του παραμυθιού είναι συγκεκριμένη, σαν ένα τελετουργικό (π.χ. το βράδυ πριν τον ύπνο στο δωμάτιο του παιδιού). Το παιδί κινητοποιείται νοητικά και φαντασιακά μέσα από το λόγο και την εικόνα. Ο γονιός στα μάτια του παιδιού αποκτά ενεργό ρόλο και τον οδηγεί στον κόσμο των συμβόλων.
- Παράταση της εποχής της αθωότητας. Ένα από τα σημαντικότερα οφέλη του παραμυθιού, είναι ότι κάνει το παιδί (και τον μετέπειτα ενήλικα εφόσον δεν απογοητευτεί εντελώς από την πεζή και σκληρή πραγματικότητα) να πιστεύει στα όνειρα και τη μαγεία. Και κυρίως όταν λέμε μαγεία, εννοούμε τη μαγεία της ζωής. Αυτό το τελευταίο είναι κατά την άποψή μου και το πιο σημαντικό, ειδικά στη σημερινή εποχή όπου η κρίση των αξιών, ο ατομικισμός, η κοινωνική αποξένωση και η έλλειψη συναισθηματισμού, η αλλοτρίωση, η παθητικότητα, ο καταναλωτισμός και η αποθέωση των υλικών αγαθών συνήθως κυριαρχούν στις ουσιαστικές αξίες και σχέσεις, το συναίσθημα και την αθωότητα.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου