ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: Η ΣΟΒΑΡΟΤΕΡΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ

Η κατάθλιψη είναι μια διαταραχή διάθεσης που χαρακτηρίζεται από επίμονα μειωμένη διάθεση και αίσθημα θλίψης. Η μέση διάρκεια ενός καταθλιπτικού επεισοδίου είναι 6-8 μήνες. Η κατάθλιψη είναι διαφορετική από τις διακυμάνσεις της διάθεσης που οι άνθρωποι βιώνουν ως μέρος της καθημερινής ζωής. Οι προσωρινές συναισθηματικές αντιδράσεις στις προκλήσεις της καθημερινής ζωής δεν αποτελούν κατάθλιψη. Ομοίως, ακόμη και το αίσθημα θλίψης που προκύπτει από το θάνατο κάποιου δικού μας ανθρώπου δεν αποτελεί κατάθλιψη αν δεν επιμένει. Η κατάθλιψη μπορεί, ωστόσο, να σχετίζεται με το πένθος. Όταν η κατάθλιψη ακολουθεί μια απώλεια, οι ψυχολόγοι το ονομάζουν « περίπλοκο πένθος ».

Οι αιτίες της κατάθλιψης δεν είναι πάντα πλήρως κατανοητές. Η κατάθλιψη είναι πιθανό να οφείλεται σε έναν σύνθετο συνδυασμό παραγόντων που περιλαμβάνουν:

• Γενετικούς παράγοντες
• Βιολογικές μεταβολές στα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών
• Παράγοντες περιβάλλοντος
• Παράγοντες ψυχολογικούς και κοινωνικούς (ψυχοκοινωνικούς)

Μερικοί άνθρωποι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο κατάθλιψης από άλλους. Οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν:

• Γεγονότα ζωής - συμπεριλαμβανομένου του πένθους, του διαζυγίου, των θεμάτων εργασίας, των σχέσεων με τους φίλους και την οικογένεια, οικονομικών προβλημάτων, ιατρικών προβλημάτων ή μεγάλη πίεση.
• Προσωπικότητα – οι πιο εσωστρεφείς άνθρωποι που δεν εκφράζουν εύκολα τα συναισθήματά τους, οι πιο ευαίσθητοι και λιγότερο δυναμικοί και αυτοί που δυσκολεύονται περισσότερο στην αντιμετώπισης των προβλημάτων τους ή έχουν περάσει τραυματικές εμπειρίες στο παρελθόν είναι συνήθως πιο ευάλωτοι.
• Οι γενετικοί παράγοντες - οι συγγενείς πρώτου βαθμού των καταθλιπτικών ασθενών διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο.
• Μερικά συνταγογραφούμενα φάρμακα - συμπεριλαμβανομένων των κορτικοστεροειδών, ορισμένων β-αναστολέων , της ιντερφερόνης και άλλων συνταγογραφούμενων φαρμάκων.
• Η κατάχρηση ψυχοτρόπων ουσιών (συμπεριλαμβανομένου του αλκοόλ και των αμφεταμινών) μπορεί να συνοδεύσει την κατάθλιψη ή να οδηγήσει σε αυτή. Υπάρχουν ισχυροί δεσμοί μεταξύ της χρήσης ουσιών και της κατάθλιψης.
• Ένας τραυματισμός στο κεφάλι.
• Τα άτομα που έχουν παρουσιάσει επεισόδιο μείζονος κατάθλιψης διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να ξαναεμφανίσουν κάποιο επεισόδιο.
• Σύνδρομο χρόνιου πόνου, αλλά και άλλες χρόνιες παθήσεις, όπως ο διαβήτης , η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και οι καρδιαγγειακές παθήσεις.

Συμπτώματα της κατάθλιψης

Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν μειωμένο ενδιαφέρον για ευχάριστες δραστηριότητες και μειωμένη διάθεση και μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Καταθλιπτική διάθεση
• Μειωμένο ενδιαφέρον ή ευχαρίστηση για δραστηριότητες
• Απώλεια σεξουαλικής επιθυμίας
• Διαταραχές όρεξης και απώλεια, αύξηση ή διακυμάνσεις βάρους
• Αϋπνία (δυσκολία στον ύπνο) ή υπερυπνία (υπερβολικός ύπνος)
• Ψυχοκινητική διέγερση (για παράδειγμα, ανησυχία, βηματισμός πάνω και κάτω) ή ψυχοκινητική επιβράδυνση (επιβραδυνόμενες κινήσεις και ομιλία)
• Κόπωση ή απώλεια ενέργειας
• Συναισθήματα απαξίωσης ή ενοχής
• Επιδείνωση ικανοτήτων σκέψης, συγκέντρωσης ή λήψης αποφάσεων
• Επαναλαμβανόμενες σκέψεις για θάνατο ή αυτοκτονία ή απόπειρα αυτοκτονίας

Η κατάθλιψη είναι ίδια για όλους;

Όχι. Η κατάθλιψη επηρεάζει διαφορετικούς ανθρώπους με διάφορους τρόπους. Για παράδειγμα:

Οι γυναίκες έχουν κατάθλιψη συχνότερα από τους άνδρες. Οι βιολογικοί κύκλοι, ο κύκλος ζωής και οι ορμονικοί παράγοντες μπορεί να συνδέονται με το υψηλότερο ποσοστό κατάθλιψής στις γυναίκες. Οι γυναίκες με κατάθλιψη έχουν συνήθως συμπτώματα θλίψης, απαξίωσης και ενοχής.

Οι άνδρες με κατάθλιψη είναι πιο πιθανό να είναι πολύ κουρασμένοι, ευερέθιστοι και μερικές φορές θυμωμένοι. Μπορεί να χάσουν το ενδιαφέρον τους για την εργασία ή δραστηριότητες που κάποτε απολάμβαναν, να έχουν προβλήματα ύπνου και να είναι αμελείς, ή να κάνουν κατάχρηση ουσιών ή αλκοόλ. Πολλοί άντρες δεν αναγνωρίζουν τα συμπτώματα της κατάθλιψης και δεν ζητούν βοήθεια.

Οι ηλικιωμένοι με κατάθλιψη μπορεί να έχουν λιγότερο εμφανή. Είναι επίσης πιθανό να έχουν ιατρικές παθήσεις, όπως οι καρδιακές παθήσεις, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν ή να συμβάλουν στην κατάθλιψη.

Τα μικρότερα παιδιά με κατάθλιψη μπορεί να προσποιούνται ότι είναι άρρωστα, να αρνούνται να πάνε στο σχολείο, να φοβούνται για το θάνατο κάποιου γονέα.

Τα μεγαλύτερα παιδιά και οι έφηβοι με κατάθλιψη μπορεί να έχουν προβλήματα στο σχολείο, να είναι απομονωμένα ή ευερέθιστα. Μπορεί επίσης να έχουν και συμπτώματα άλλων διαταραχών, όπως άγχος, διατροφικές διαταραχές ή κατάχρηση ουσιών.

Διάγνωση της κατάθλιψης

Η διάγνωση της κατάθλιψης γίνεται από κάποιο γιατρό ή ειδικό ψυχικής υγείας. Είναι σημαντικό κάποιος με συμπτώματα κατάθλιψης να να απευθυνθεί σε κάποιον επαγγελματία υγείας προκειμένου να αποκλειστούν διαφορετικές αιτίες των συμπτωμάτων (π.χ. οργανικές αιτίες), να διασφαλιστεί η ακριβής διαφορική διάγνωση και να εξασφαλιστεί μία ασφαλής και αποτελεσματική θεραπεία.

Τύποι κατάθλιψης

Μονοπολική έναντι διπολικής κατάθλιψης

Αν το κυρίαρχο χαρακτηριστικό είναι η καταθλιπτική διάθεση, υπάρχει μονοπολική κατάθλιψη. Ωστόσο, αν υπάρχουν μανιακά και καταθλιπτικά επεισόδια που διαχωρίζονται από περιόδους κανονικής διάθεσης, πιθανότατα έχουμε να κάνουμε με διπολική διαταραχή.

Η μονοπολική κατάθλιψη μπορεί να συνεπάγεται άγχος και άλλα συμπτώματα - αλλά όχι μανιακά επεισόδια. Ωστόσο, η έρευνα δείχνει ότι στο 40% του χρόνου περίπου, τα άτομα με διπολική διαταραχή είναι καταθλιπτικά, καθιστώντας τις δύο συνθήκες δύσκολο να διακριθούν.

Μείζων  καταθλιπτική διαταραχή με ψυχωτικά στοιχεία

Αυτή η κατάσταση χαρακτηρίζεται από κατάθλιψη που συνοδεύεται από ψύχωση . Η ψύχωση μπορεί να περιλαμβάνει αυταπάτες - ψευδείς πεποιθήσεις και αδυναμία επαφής με την πραγματικότητα ή/και ψευδαισθήσεις.

Επιλόχεια κατάθλιψη

Οι γυναίκες συχνά βιώνουν τα «baby blues» κάποιες φορές μετά τη γέννα, αλλά η κατάθλιψη μετά τον τοκετό - επίσης γνωστή ως μεταγεννητική κατάθλιψη - είναι μία κατάσταση πιο σοβαρή.

Μείζων καταθλιπτική διαταραχή με εποχιακή μορφή

Ή αλλιώς εποχιακή συναισθηματική διαταραχή (SAD), η κατάσταση αυτή σχετίζεται με το μειωμένο φως της ημέρας του χειμώνα και η κατάθλιψη συμβαίνει κατά τη διάρκεια εκείνης της σεζόν. Μία καλή θεραπεία που μπορεί να εφαρμοστεί σε αυτές τις περιπτώσεις είναι και η φωτοθεραπεία. Οι χώρες με μεγάλους ή βαρείς χειμώνες φαίνεται να επηρεάζονται περισσότερο από αυτή την κατάσταση.

Θεραπεία της κατάθλιψης

Η κατάθλιψη είναι μια ψυχική ασθένεια που θεραπεύεται. Υπάρχουν τρεις επιλογές για τη διαχείριση της κατάθλιψης:

• Υποστήριξη – είναι πολύ σημαντική η ύπαρξη ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος (οικογένεια, φίλοι) για την έκβαση της πορείας της κατάθλιψης.
• Ψυχοθεραπεία – επίσης πολύ σημαντική η εύρεση ενός καλού ψυχοθεραπευτή και η εφαρμογή μίας σωστής θεραπείας. 
• Φάρμακα - αντικαταθλιπτικά .

Ψυχοθεραπεία

Σε ήπιες περιπτώσεις κατάθλιψης, οι ψυχοθεραπεία είναι η καλύτερη επιλογή ως θεραπεία. Σε μέτριες και σοβαρές περιπτώσεις, η ψυχοθεραπεία μπορεί να εφαρμοστεί παράλληλα με άλλη θεραπεία. Συνήθως ο τύπος θεραπείας που εφαρμόζεται είναι η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία (CBT). Αυτή είναι μια μορφή θεραπείας που επικεντρώνεται στο παρόν και την επίλυση προβλημάτων και βοηθά ένα άτομο να αναγνωρίσει τη διαστρεβλωμένη σκέψη και στη συνέχεια να αλλάξει τις προβληματικές συμπεριφορές και σκέψεις.

Αντικαταθλιπτικά φάρμακα

Τα αντικαταθλιπτικά είναι φάρμακα διαθέσιμα με ιατρική συνταγή από γιατρό. Χρησιμοποιούνται για μέτρια έως σοβαρή κατάθλιψη, αλλά δεν συνιστώνται για παιδιά και συνταγογραφούνται μόνο με προσοχή στους εφήβους. Για τη θεραπεία της κατάθλιψης διατίθενται διάφορες κατηγορίες φαρμάκων :

• επιλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs)
• αναστολείς μονοαμινοξειδάσης (ΜΑΟΙ)
• τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά
• άτυπα αντικαταθλιπτικά
• εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης και νορεπινεφρίνης (SNRI)

Κάθε κατηγορία αντικαταθλιπτικών δρα σε έναν διαφορετικό νευροδιαβιβαστή. Τα φάρμακα πρέπει να συνεχίζονται σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού, ακόμη και μετά από βελτίωση των συμπτωμάτων, για να αποφευχθεί η υποτροπή.

Άσκηση και άλλες θεραπείες

Η αεροβική άσκηση μπορεί να βοηθήσει σε περιπτώσεις ήπιας κατάθλιψης, καθώς αυξάνει τα επίπεδα ενδορφίνης και διεγείρει το νευροδιαβιβαστή νορεπινεφρίνη, η οποία σχετίζεται με τη διάθεση. Φυσικά βοηθάει την κατάσταση και η ενασχόληση με άλλες ευχάριστες δραστηριότητες και γενικά το άτομο να προσπαθεί να περνάει όσο πιο ευχάριστα μπορεί το χρόνο του.

Πώς μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου αν είμαι σε κατάθλιψη;

Κατά τη διάρκεια της θεραπείας, μπορεί να αρχίσουμε να αισθανόμαστε καλύτερα σιγά σιγά, είναι όμως σημαντικό να ξέρουμε ότι αν πέρνουμε κάποιο αντικαταθλιπτικό μπορεί να χρειαστεί να περάσουν 2 έως 4 εβδομάδες για να αρχίσει να δρα. Γενικά θα πρέπει να προσπαθούμε να περνάμε όσο πιο ευχάριστα μπορούμε τον χρόνο μας. Επίσης θα βοηθούσαν τα παρακάτω:

• ·         Περισσότερη ενεργητικότητα και σωματική άσκηση
•           Οργάνωση στόχων και προτεραιοτήτων για να μην πελαγώνουμε και απογοητευόμαστε.
•           Περισσότερος χρόνος με τους δικούς μας ανθρώπους και τους φίλους μας και γενικά με κοινωνικές συναναστροφές.
•          Μην καταφεύγετε στο αλκοόλ ή σε ουσίες που δεν έχουν συνταγογραφηθεί από γιατρό.

Πώς μπορώ να βοηθήσω έναν αγαπημένο που είναι καταθλιπτικός;

Αν γνωρίζετε κάποιον που έχει κατάθλιψη, θα πρέπει καταρχήν να δει κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας. Μπορείτε όμως κι εσείς να τον βοηθήσετε με διάφορους τρόπους όπως:

•          Προσφέρετε υποστήριξη, κατανόηση, υπομονή και ενθάρρυνση
•         Μην παραβλέπετε ποτέ οποιαδήποτε αναφορά σε αυτοκτονία και αναφέρετε στον ειδικό ψυχικής υγείας που παρακολουθεί το αγαπημένο σας προσώπο
•          Προσκαλέστε τον έξω για βόλτες, εκδρομές και άλλες δραστηριότητες
•         Βοηθήστε τον να τηρήσει το σχέδιο θεραπείας, π.χ. υπενθυμίστε του την έγκαιρη λήψη των φαρμάκων
•         Επισημάνετέ του ότι με το χρόνο και τη θεραπεία, η κατάθλιψη μπορεί να αντιμετωπιστεί.